De verhalende podcast bestaat niet (1/4)
Heb je nog een podcasttip? #88 How Sound en Op de vijfde rij over scamfestivals
Toen ik begin 2021 werd geïnterviewd bij Met Nerds Om Tafel over onze podcast Kaas en hoe veel die kost om te maken stelde host Randal mij een vraag: “je hebt nu toch eigenlijk een verhalende podcast gemaakt?”. In mijn hoofd dacht ik toen: huh? Ik zag Kaas echt niet als een “verhalende” podcast: het overgrote deel van de afleveringen zijn gewoon mensen die aan het praten zijn over kaas — al dan niet met mond vol. Ja, we vertellen verhaaltjes over kaas, in iedere aflevering zitten reportages en op zich beloven we dat als je alle afleveringen luistert je “misschien wel zelfverzekerd een kaasplankje kan samenstellen”. Verhalend zou ik dat niet noemen, eerder gewoon ‘educatief’.
Mijn verbazing over die vraag over het ‘verhalende’ karakter van Kaas zegt iets over mijzelf, maar ook over mijn probleem met de term ‘verhalende podcast’. Ik identificeer mezelf niet als een ‘verhalende’ maker. Wanneer we naar een kaasboer in het land gingen maakten we gewoon een reportage. Als we in Wie Wat Bewaart verhalen maken over kunstwerken waar wat grotere vragen (als “hoe bewaar je een performance kunstwerk?”) behandeld worden, noem ik dat liever gewoon een (educatieve/creatieve) bedrijfsdocumentaire. Maar “verhalend”?
Het komt ook omdat ik me graag af zet tegen het onderscheid dat gemaakt wordt tussen “verhalende” podcasts en alle anderen, waar blijkbaar geen verhalen in zitten. Mensen die verhalende podcast maken laten je dat, bijna allemaal zonder uitzondering, heel graag weten. Ze zetten de uitmuntende verhalende podcasts die zij maken heel nadrukkelijk af van “chatcasts” of “uitgesteld luisteren” (radio on demand). Maar daarin ligt ook hun beperking: tot nu toe heb ik nog iemand gesproken die verder heeft gedacht over wat een verhalende podcast dan is.
Is een voorgelezen verhaal (al dan niet uit een boek), gepubliceerd als podcast, verhalend? Is een journalist interviewen over een verhaal dat diegene gemaakt heeft en daar wat audiofragmenten aan toevoegen verhalend? Zijn mensen die acteren in een microfoon een verhalende podcast aan het maken? Als je graag de term ‘verhalende podcast’ gebruikt, zou je op alle voorgaande vragen ja antwoorden. Er zijn mensen die niet-verhalende podcasts “praatpodcasts” noemen en dan denk ik altijd: in vrijwel alle podcasts hoor je toch mensen praten? Wordt in een interview niet óók een verhaal verteld? Keukentalelpodcasts zitten vaak bomvol anekdotes, maar die zijn dan in eens niet meer “verhalend”? Ik ben niet overtuigd.
Mijn grootste probleem zit uiteraard bij de dominante vorm van de “verhalende” podcasts die in Nederland worden uitgebracht. Die dominante vorm is in mijn optiek te vaak de “persoonlijke zoektocht”, omdat we ergens in de afgelopen vijf jaar zijn gaan denken dat dat synoniem is aan het medium podcast. De schuld ligt natuurlijk allemaal bij Serial, dat het al populaire true crime genre in serievorm naar de podcast bracht (maar het daarna voorbij streefde). In de verhalende podcast neemt de maker je mee op hun zoektocht, waarin de reis dan doorgaans belangrijker is dan de oplossing van het mysterie. Deze manier van denken over het medium beperkt de ontwikkeling ervan en als maker die veel luistert vind ik dat een probleem. Want het kan wel anders, maar dan moeten we eerst van die vervelende term “verhalende podcast” af. Daarom stel ik: de verhalende podcast bestaat niet.
Als je er over nadenkt is het ook gewoon een vreemde term. Niemand zegt “ik ga vanavond even lekker op de bank verhalende televisie kijken”, vraagt: “zullen we binnenkort naar de verhalende bioscoop?” of “heeft iemand nog een goede verhalende boekentip?”. Zeggen dat een podcast verhalend is, is alsof zeggen dat muziek muzikaal is. Bij andere, wat langer bestaande en populairdere mediavormen, wordt gewoon gebruik gemaakt van genres en andere labels. Die indexering van verschillende soorten uitingen kennen we allemaal, we hoeven er ook niet een heel nieuw lexicon bij te verzinnen. Laten we gewoon het beestje bij de naam noemen.1
Het rare is dat dit idee pas afgelopen zomer bij me klikte, ergens in de tijd dat ik wat meer rust nam en niet meer werkte. Blijkbaar kon mijn podcastbrein niet stoppen met analyseren. Ik ging namelijk niet alleen maar luisteren naar wat er verteld werd, maar ook hoe het verhaal gemaakt was. Dat beperkt zich niet alleen tot de vorm van de vertelling, maar ook wat de makers gedaan hebben om het verhaal te maken (zowel op- als buiten de montagetafel). Uiteraard is mijn stelling dat ‘de verhalende podcast niet bestaat’ een verwijzing naar een uitspraak van Máxima: er zijn heel veel verschillende soorten verhalen.
Als we de term ‘verhalende podcast’ dumpen, tot welk nieuw begrip van het podcastmedium kunnen we dan komen? Dat wil ik de komende nieuwsbriefedities met jullie uitzoeken — als je dat makkelijker kan begrijpen in het kader van een persoonlijke zoektocht: be my guest.
Een goede hoofdvraag wordt gekaderd door beperkingen. Die ga ik in deze alinea opsommen. Ten eerste ga ik me beperken tot documentaire. Ik luister zelden fictie, omdat dat me op de een of andere manier niet grijpt (ik krijg alleen maar beelden in mijn hoofd van acteurs die in microfoons acteren). Ten tweede vind ik het een leuk onderzoek, maar moet het niet te lang (of: zes afleveringen van twintig tot dertig minuten) duren. Ik hoop dus in een paar edities klaar te zijn, maar hoop ook op reacties van lezers. Ten slotte doe ik mijn best om bij elke nieuwsbrief bijpassende tips te vinden. Dit kan wat langer duren, ook omdat ik nog bezig ben met mijn reintegratietraject. Af en toe zullen jullie dus wat geduldiger moeten zijn — als je zit te wachten op vrijdag bij je inbox kan je altijd nog een oude editie lezen en een oude tip luisteren.
Ten slotte was ik al een tijdje met dit idee bezig (zie ook de vorige nieuwsbrief) toen ik deze week opving dat andere audiomakers hier ook over na denken! In de podcast Sound School Podcast (voorheen How Sound, veel leukere naam maar dat ter zijde) interviewt Rob Rosenthal maker James T. Green. Ze komen tot de conclusie dat er voor audiowerk maar zo beperkte benamingen zijn, en dat dat een probleem is. Bij wijze van conclusie, citeer ik hen dus maar even:
Volgende week: welke vormen van documentaire zijn er?
Veel dank aan mijn moeder en anderen die me wezen op taal en typefouten nadat deze nieuwsbrief verstuurd is.
AFLEVERING TIP VAN DE WEEK (#88)
Podcast: Sound school podcast
Aflevering: We Need More Words to Describe Audio Stories
Duur: 21 minuten
Uitgekomen op: 24 oktober 2022
Uitgekomen bij: transom.org en PRX
Toen ik deze week deze aflevering luisterde gingen mijn intellectuele haren rechtop staan. Hier waren twee mensen, die nog veel meer ervaren zijn in het maken van audio dan ik die over exact hetzelfde nadachten. Soms is het bij talkshows net alsof je bij mensen aan tafel zat, bij deze aflevering had ik de neiging om mee te gaan praten. Wat goed is aan de aflevering is dat er ook voorbeelden naar voren komen van producties die hyper artistiek zijn. Daarvan hoor je meteen: dit is niet geschikt voor iedereen, dat is ook niet erg. Daarnaast worden er leuke termen geopperd uit de kunsten zoals impressionisme en brutalisme. Als je nog niet overtuigd bent van mijn relaas hierboven, luister dan even deze aflevering en denk mee!
SERIE TIP VAN DE WEEK (#88)
Podcast: op de vijfde rij over Scamfestivals
Duur: drie afleveringen van tussen de 30 en 45 minuten
Uitgekomen op: 25 oktober 2022
Uitgekomen bij: VPRO Cinema en Eye
“Ik vind het toch qua publiek een beetje te klein voor Radar” aldus de presentator van Radar zelf, in de tweede aflevering van deze podcast. Presentator en tegenwoordig ook onderzoeksjournalist Cesar Majorana duikt in drie afleveringen in de wereld van de scamfestivals. Persoonlijk val ik precies in de doelgroep venndiagram van mensen die wel eens een festival organiseren en mensen die een hekel hebben aan prijsuitreikingen. Wat deze serie boven menig mysterie/true crime verhaal uit tilt is de bizarre wereld waarin dit plaatsvindt. Bovendien — en dit is niet echt een spoiler, maar wel een motivatie om het te luisteren— komen de daders ook daadwerkelijk aan het woord. Het enige jammere is dat de uiteindelijke boodschap naar mijn smaak iets te beschuldigend tov de daders en beschermend ten opzichte van filmmakers (die trappen er toch echt zelf in). De rariteit van de personages en de wereld had een mooie ironsiche play op het standaard true crime script kunnen zijn.2 Ik heb de afgelopen tijd zo veel true crime podcasts geluisterd dat ik er bijna dood aan ging, maar bij deze ging ik nog net niet dood van het lachen.
KLIKLINKJES
James T. Green heeft ook een manifesto geschreven, dat lees je hier op Transom.
Ik was voor het eerst eindredacteur! En wel van de nieuwste aflevering van Wie Wat Bewaart, die gaat over een zeskantige kubus en al die kunst die je soms tegenkomt op straat.
We hebben met Horens leuke foto’s van onszelf laten maken in primaire kleuren door documentair fotograaf Sas Schilten. Bekijk ze op de website van Horens.
Ik was te gast in de podcast Fanservice over podcasts.
Dat gesprek duurde zo lang dat Mike er twee afleveringen van gemaakt heeft! Luister ook deel 2
Dan Hassler Forest geeft als tip “Horror is als Franse kaas: begin niet meteen Roquefort, maar begin met milde brie”. Zou hij Kaas geluisterd hebben? 🙀
De eerste aflevering van Articles of interest seizoen 3 is uit! Het gaat, een soort van toepasselijk, over trends.
RODDELHOEK
Iemand snapt (na jaren!) nog steeds niet dat hoog in podcastranglijstjes staan NIETS zegt over absoluut bereik.
EEN WILLEKEURIGE SELECTIE EDITIES UIT HET RIJKE ARCHIEF VAN HEB JE NOG EEN PODCASTTIP 🗃
Wat dat betreft had de NTR podcast De Omega onlangs wel een goede term te pakken: “audiothriller”. Het was jammer dat de productie al mijn verwachtingen die ik bij die thrillers die je in vakantiehuisjes vaak tegenkomt, waar maakte.
Dit geldt trouwens ook voor de soundscape: stop nu toch eens met geluiden van toetsenborden onder computerscenes te monteren!
Interessante kwestie! Ik denk aan een paar dingen:
- 'verhalend' is vooral een kwaliteitsaanduiding: verhalend is goed (en daarbinnen is ook nog alleen een specifiek soort verhalend goed maar dat terzijde);
- 'verhalend’ lijkt daarmee op ‘literair’ - ook goed (behalve als ‘filmisch’ beter is);
- over wat goed en niet goed is - lectuur versus literatuur- valt veel te zeggen, maar een discussie over kwaliteit is een andere dan een discussie over ‘indeling’: klopt het dat jij die laatste discussie wil voeren?
- zo ja, kunnen we misschien inspiratie opdoen bij wat er bedacht is over filmgenres - zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Filmgenre voor een uitputtende opsomming van die genres; we hebben het immers graag over 'audio is film voor de oren';
- misschien denk je nu 'die genres waar Aletta mee aankomt gaan over fictie: ik heb toch duidelijk gemaakt dat fictie me niet zo boeit' en dat hoor ik én ik vind het fijne aan het denken in genres dat vanuit die invalshoek het gesprek in eerste instantie gaat over kenmerken en pas in tweede instantie over kwaliteit: aan de hand van die kenmerken kan je het hebben over hoe effectief die zijn vormgegeven.
Dat verhalende komt uit storytelling en is het gevolg van This American Life. Die maken echt verhalen. Dat is wat anders dan dat in een chatcast ook verhalen vertelt worden. Iemand die een roman schrijft bouwt ook verhaal.