True crime overkill
Heb je nog een podcasttip #7
“Er worden onderhand mensen vermoord om nieuwe podcasts te kunnen maken”, grapte podcastkoning Botte Jellema afgelopen week in de Eeuw van de Amateur. Grappig, gelukkig niet omdat het waar is, maar omdat het het volgende 'dwangcliché' over podcasts op de hak neemt. Want wie heeft er niet gehoord dat true crime hét genre bij uitstek voor de podcast is? In deze editie breng ik deze gedachte graag om zeep, en stel ik dat de podcastserie waar dit idee op gebaseerd is, helemaal geen true crime is.
De podcastboom die begon in het afgelopen decennium en nog steeds bezig is, begon allemaal met Serial. Je kon geen artikel lezen over podcasting zonder dat deze 'true crime' podcast werd genoemd. Wat mij opviel in de vele praatjes en workshops die ik het afgelopen jaar heb gegeven over podcasten, is dat meer dan de helft van de mensen die ik het vroeg nog nooit van Serial had gehoord. Dikke kans dat er onder de lezers van deze nieuwsbrief ook mensen zijn die deze titel niets zegt. Laat mij jullie op het hart drukken dat de invloed van Serial niet te ontkennen valt.
True crime, het genre waarin (vaak een onpogeloste) strafzaak als een mysterie wordt gepresenteerd voor de luisteraar, is populair onder podcastmakers en -luisteraars. Het is verslavend om naar te luisteren, omdat je wil weten wat er nu precies gebeurd is. Vaak doen true crime podcasts me denken aan televisieprogramma’s die ik vroeger bij SBS of Discovery Channel keek. Daar was dan iemand vermoord en zag je nagespeelde scenes waar een moordwapen op de grond lag, een deur dichtviel en vervolgens een auto wegreed. Je zou zo al die afleveringen in audio op een rss feed kunnen publiceren en binnen no time een populaire serie hebben.
Hoewel Serial zes jaar geleden uitkwam, worden er nog steeds legio true crime podcasts gemaakt. Ook in het Nederlands taalgebied: twee recente populaire zijn de onafhankelijk geproduceerde Gijzeling op de Noordzee en Mathilde's Mysterie van NPO Radio 1. Er is nu zelfs een true crime kinderpodcast… In de VS kocht Amazon onlangs het productiehuis Wondery, die veel bereik hebben omdat ze voornamelijk true crime uitbrengen.**
Maakt dat true crime hét genre voor het medium podcast? Allerminst, wat mij betreft. Toen Serial uitkwam was true crime volgens sommige onderzoeken* het meest populaire boekengenre. Daarop inzetten is dus ook gewoon slimme marketing. Bovendien: kijk je naar de hoeveelheid podcasts per categorie in deze vrij recente lijst van Apple Podcasts, komt true crime op plek 56.
True crime is dus niet populair voor het medium podcast specifiek, maar überhaupt een populair genre. Daarom mag Peter R. de Vries ongeveer elke avond mag aanschuiven bij een populaire talkshow. Dat mensen zeggen podcast = true crime, zegt eerder iets over de mensen die dit zeggen dan over het medium. Wie doorluistert, hoort namelijk iets anders.
In deze alinea kom ik kom ik met mijn moordwapen uit de kast geslopen, namelijk: Serial is geen true crime. The Telegraph heeft Serial ‘the Wire’ (weet u nog, van HBO op de televisie) van de podcast genoemd. Het heeft inderdaad vergelijkbare culturele impact gehad, en het vernieuwende voor podcast was dat Serial de seriële vorm aannam die we kennen van de televisie — en nog daarvoor de novelle. Gecombineerd met getalenteerde makers van This American Life zorgde het voor een schokgolf aan betrokken luisteraars die en masse mee gingen zoeken naar aanwijzingen. Dit leidde er zelfs toe dat de zaak heropend werd, maar een conclusie kwam er niet echt.
Het genre van Serial, is niet alleen maar true crime of (on)opgeloste moordzaken. Ja, dit staat centraal in het eerste seizoen, maar in het tweede seizoen — wat ik sowieso beter vond dan het eerste — is van een moordzaak al geen sprake meer. Pas in het derde seizoen komen we bij een serie die wél echt lijkt op The Wire. Daarin volg je ineens allemaal verschillende personages in het rechtssysteem van Cleveland. Fascinerend, niche en unieke non-fictie.
Luister dus zeker door naar wat er uit de koker komt van Serial Productions. Het productiehuis is vorig jaar gekocht door the New York Times en bracht de prachtige serie Nice White Parents uit. Prima als je van true crime houdt, maar begraaf alsjeblieft het cliché dat true crime hét genre is van podcasting.
Dan nu twee tips die dus niet true crime zijn:
AFLEVERING TIP VAN DE WEEK (#7)
Podcast: DOCS. De podcast.
Taal: Nederlands
Aflevering titel: #6 - Treedweller en In de Ban
Duur: 35 minuten
Uitgeverij: NTR en VPRO voor NPO Radio 1
Genre en keywords: documentaire, webcamseks, voyeur, human interest Karadzic, Balkan oorlog,
Docs, voorheen Radiodoc, luister ik al sinds 2015. Misschien is dat wel waarom ik het vaak ervaar als een doos Merci chocolaatjes: het is een gedateerd concept met een hele hoop dingen die op zich prima zijn en maar een paar écht goed. Zo’n laatste trof ik als tweede documentaire in deze aflevering — ja heus: twee totaal verschillende verhalen in een aflevering. Doorgaans worden de producties verzorgd door een vrij homogene groep makers van een bepaalde leeftijd, gelukkig deze keer iets van jonge en nieuwe makers van de Oorzaken Podcastacademy.
Het eerste verhaal gaat over een 'voyeur' die graag webcamsekssites bezoekt. Hoewel het personage respectvol behandeld wordt vind ik de term voyeur niet echt accuraat: op webcamsekssites heb je toch meer interactie dan voyeur voorstelt. Hij zegt zelf dat hij geen afstand ervaart tussen hem en de vrouwen die hij bekijkt. Maar dan het tweede verhaal, gemaakt door Zvezdana Vukojevic! Zij maakt een portret van een Haagse vrouw die bevriend raakt met Radovan Karadžić, terwijl hij in de gevangenis zit. Het voelde bijna alsof ik aan tafel zat met een vrouw die bevriend was met de duivel hemzelf. Als ik niet werd afgeleid door de wat obilgate tokkelmuziek onder veel van de tape. Een uitzonderlijk verhaal.
Serie tip van de week:
Podcast: According to need
Taal: Engels
Duur: Vijf afleveringen van ieder rond de 35 minuten
Uitgeverij: Radiotopia, uitgebracht in de feed van 99% invisible
Je hoort wel eens van die verhalen over het groot aantal daklozen in Californië, en dat het alleen maar toeneemt. Afgelopen week was er ook in Nederland nieuws over toegenomen dakloosheid onder arbeidsmigranten. Deze serie gaat over op straat leven en het systeem dat mensen er weer af probeert te halen. In die zin is dit anders dan menig documentaire die je op IDFA ziet, waar je toch voornamelijk met afschuw of medelijden zit te kijken. De serie gaat in op de geschiedenis van daklozenopvang en heeft een heel sterke tape van de “homeless hotline”, met name in aflevering 4. Heel mooi, maar dat mag niet verrassen van de makers van 99% invisible, een van mijn lievelingspodcasts.
Bij voorbaat dank voor het niet meer aanraden van true crime podcasts! Podcastcliche’s zijn wel welkom: volgende week is alweer de laatste in deze eerste reeks…
Lieven
Ook deze week weer dank aan Sharon voor de redactie! Jullie weten al dat zij iedere zaterdag Haagse Zaken luistert, deze week kon ze haar geluk op omdat er niet alleen op de radio maar ook in de VPRO Gids een interview met de host Lamyae Aharouay verscheen. Beetje pijnlijk dat Jellie Brouwer de naam van Lamyae niet had goefend voor de uitzending...
[TRANSPARANTIEUPDATE: in de eerste, email versie van deze nieuwsbriefversie spelde ik in de alinea hierboven — o ironie — de naam van Lamyae zélf fout. Ik heb dat aangepast en ook nog de link naar het radiointerview toegevoegd, want die was ik vergeten 🤦♂️ Dank aan Maartje Duin voor het wijzen op de typefout en dank aan Lamyae voor het accepteren van mij excuses]
Kliklinkjes🖱
🎙 Podcastclub zoekt chef, reageren kan tot 1 maart!
🎤 Ik las een stuk uit Kaas van Willem Elsschot voor, dat verschijnt vandaag in de podcast Het Verblijf — hoe laat is afhankelijk van de RSS goden.
📆 Maandag doe ik met mijn concullega Folkert een Clubhouse sessie rondom de vraag: welke podcasts werken wel/niet? Om 20:00, ben erbij!
📊 Edison research heeft een lijst uitgebracht van de 50 meest beluisterde podcasts van 2020. Bijzonder is dat het niet gaat om bereik, maar om wat mensen zelf hebben bijgehouden - dagboekonderzoek vergelijkbaar met mijn lijst. Slechts twee true crime podcasts in deze lijst!
✊🏾Het is Black History Month, Vanity Fair geeft hier een lijstje met podcasts over racisme die je wat mij betreft het hele jaar gewoon kan luisteren.
💩 Over racisme gesproken: weten jullie nog die Reply All serie waar ik vorige week naar linkte? Twee van de makers zijn daarvan afgelopen week teruggetreden omdat ze jaren terug vergelijkbaar gedrag bij Gimlet vertoonden als waar zij nu een reportage over maken. Ik heb contact gehad met de creatief directeur van de show, ze zijn momenteel nogal in shock… ben benieuwd of er deze week iets uit komt. Shit+Fan :(
*Hier wat cijfers over de boekenmarkt in Nederland over het afgelopen jaar, helaas niet gespecificeerd naar true crime vs thriller, maar toch leuke grafiekjes.
** Op fictie gebied is crime ook razendpopulair, zo niet het dominerende genre: De Blankenberge Tapes (mockumentary), WRAAK (de meest cringe podcast die ik in 2020 hoorde) en Staatsgeheim zijn enkele voorbeelden. The Onion deed een geweldige parodie van dit alles in A Very Fatal Murder.