Is de reis echt belangrijker dan het doel?

Heb je nog een podcasttip #97 Wie is Emmy en Shameless Acquisition Target

Een van de motivaties om twee jaar geleden deze nieuwsbrief te starten was een persoonlijke frustratie over hoe podcasts getipt worden. Over het algemeen worden podcastseries namelijk getipt voordat de laatste aflevering verschenen is. Voor mij komt dat overeen met op een derde van de film naar buiten lopen en zeggen: vier sterren! Vaak genoeg loop ik zelf een film uit met het gevoel dat ik er lekker in zat, maar dat einde… Bij betwijfelbare eindes is het dan makkelijk om te zeggen: het gaat niet om het doel, maar om de reis 🤔

Je hoeft geen academische studie gedaan te hebben om vast te stellen dat de meeste limited run series op podcastgebied in Nederland in de afgelopen tien jaar de vorm van een ‘zoektocht’/‘kweeste’/‘mysterie’ hebben aangenomen. Laten we voor het gemak even aannemen dat Serial de oerpodcast met onbevredigende eindes is.¹ Ik heb al eerder geschreven dat ik het zoektocht format eigenlijk maar een makkelijke en beperkte truc vind om spanning op te bouwen. Boeken, films en theaterstukken hebben lang niet allemaal dit uitgangspunt. Is ergens een geheim eindredacteurenoverleg het idee de overhand gaan nemen dat de luisteraar snel afhaakt en dat dus meteen duidelijk moet worden waarom men zou moeten doorluisteren?

Voor het zoektocht/kweeste/mysterie format lijkt de regel: hoe simpeler de vraag, hoe aantrekkelijker het wordt om tot het einde te luisteren. Heeft Adnan het gedaan of niet, bestaat Bob, waar is het geld van de excentrieke meneer Margraff, wat zijn scamfestivals, waar is het schilderij van het lam gods/de schilderijen van Jopie Huisman (wie?!), hoe werkt daten in het moderne leven, hoe kon een bank midden in de Joodse wijk van Antwerpen beroofd worden, waarom werd ik ontslagen door Tom Hanks, hoe kom ik aan een huis in Amsterdam, kan je in een leeg vliegtuig ontvoerd worden door de geheime diensten, kan ik deze podcast feed verkopen om zo eindelijk dat huis te kopen, waarom is er sinds de dood van mijn oma een familieruzie ontstaan, is de hit Wind of Change eigenlijk door de CIA geschreven? en ga zo maar door.² Vervolgens nemen deze ‘verhalende podcastmakers’ je mee op een reis langs allerlei facetten die het onderwerp raken, waarmee met ieder verhaal en in iedere aflevering steeds dichter bij een antwoord op de vraag geraakt wordt. Dat hoop je tenminste: er is immers een (oer)simpele vraag gesteld aan het begin! Helaas kom ik als luisteraar meer dan eens toch van een koude kermis thuis. Wederom heb ik hier geen studie naar gedaan, maar heb ik wel een vermoeden voor de oorsprong van deze tsunami aan ijskoude kermissen.

Los van de vraag of het een boeiende vraag is (wat doet een particuliere familieruzie, het datingleven van vreemden, de carrière van een comedian, of de gestolen schilderijen van een middelmatig succesvolle schilder mij er toe? is een verhaal altijd boeiend als er mogelijk onrecht is aangedaan?) maakt het nogal uit hoe je de vraag aan het begin formuleert. Hoe gerichter de vraag (wie heeft het gedaan, waar is het geld) hoe moeilijker het wordt. Je doel is dan namelijk heel helder (en dat leest lekker weg voor subsidievestrekkers/eindredacteuren) maar ook veel moeilijker om te raken. Dit houd je misschien drie afleveringen spannend (omdat je die al uitgeresearched had voordat je begon met publiceren) maar zodra het duidelijk wordt dat je er niet achter gaat komen… moet je echt gaan breien om tot een bevredigend einde te komen. Uiteraard geldt wel dat als je het doel toch raakt, dan is de payoff natuurlijk wel echt heel bevredigend kan zijn.

Toch voel ik me vaak aan het einde van een serie om te tuin geleid juist door een beginvraag die stellig gesteld is (geheime diensten werken op geheimzinnige manieren en migratie heeft invloed op verhoudingen binnen families: no shit. En nee, natuurlijk ga jij die misdaad niet oplossen). Ik voel me dan om te tuin geleid omdat die vraag aan het begin óf anders gesteld had kunnen worden óf helemaal niet relevant blijkt te zijn voor het geconstrueerde einde. De conclusie van het verhaal en of dat ‘goed’ lijkt dus meer te maken te hebben met het begin dan met het einde! De reis is misschien mooi, maar als je niet uit komt waar je heen wil, waarom zou je hem dan gaan maken?

Als je dan toch per se voor de mysterie vorm gaat, is een bevredigender aanpak misschien om het verhaal als een soort experiment op te zetten waarbij het einde minder duidelijk is.³ Want wat is geel (en waarom)? Hoe kom je in het reine met de actieve betrokkenheid bij het slavernijverleden in je familie? Hoe start je een succesvol podcast bedrijf? Hoe kijken Achterwerk briefschrijvers nu terug op wat ze toen schreven? Van wat ik tot nu toe gehoord hebt is het dan niet erg als de conclusie ergens anders uitkomt dan dan waar je begint, omdat het doel toch niet goed te voorspellen is. De reis die de maker en luisteraar maken is dan zinnig in het licht van de conclusie. Want goede eindes doen er toe.

Helaas worden nog dagelijks podcasts getipt waarvan de tipper nog niet weet of er een antwoord komt op een voor het verhaal relevante vraag. Goede eindes doen er toe, maar goede begins dus ook.

Bij dit relaas worden deze week twee series geserveerd die voorbeelden zijn van de bovenstaande suggestie, zonder spoilers.

PODCAST TIP VAN DE WEEK (#97)

Podcast: Wie is Emmy?

Duur: 18 afleveringen van allemaal minimaal 35 minuten en een bonusaflevering (15,2 uur!)

Genre: Tragikomische, educatieve rabbit hole/zoektocht, ‘verhalende’ talkshow podcast

Uitgekomen: 30 september 2022

Uitgekomen bij: onafhankelijke podcast, gemaakt door Nikki Dekker en Daan Windhorst

Eerst een alinea disclosures voor deze podcast. Stiekem wil ik deze podcast al heel lang tippen. Ik heb hem ook aan iedereen getipt die me de afgelopen maanden in real life tips vroeg. De podcast is in première gegaan op het Podcastfestival dat ik zelf mede organiseerde. Met maker Daan heb ik best vaak geDMd (toen ik nog op twitter zat⁴) en met maker Nikki heb ik in 2021 nog een openwaterzwemwedstrijd gezwommen (een foto daarvan kon je zien op de premiere op said podcastfestival). Hell, ik wilde zelfs mijn principes overboord gooien en de serie al tippen in mijn jaaroverzicht van 2022, maar ik heb ze toch binnenboord gehouden omdat de podcast nog niet afgelopen was. Dat einde was het wachten zeker waard.

Van deze podcast heb ik lang gedacht dat het een persiflage was op het true crime-genre, omdat het het zoektocht format op de hak neemt met een zeer knullige vraag. Toen ik hoorde dat er zeventien afleveringen zouden komen, dacht ik al helemaal dat het een grap was. Niets bleek minder waar: de podcast gaat over (corona)hobby’s en waar mensen zich op het internet allemaal mee bezighouden. Ik heb veel geleerd over self-publishing, het meisje met de prei, straattaal, Fiverr en ga zo maar door. Ondertussen wordt ook die knullige hoofdvraag steeds aangeraakt (Wie is toch die Emmy?) maar worden verder alle beloftes gebroken — Nikki is helemaal geen serieuze journalist en er kwamen achttien afleveringen. Vooral de montage in de Katten-ASMR aflevering (nummer 13) vond ik goed: die is geknipt zoals meestal op televisie van het ene in het andere interview wordt ‘gevallen’. Dat hoor je zelden in audio (oké hier nog één voorbeeld), maar het werkt super. Verfrissend zelfs. Sowieso kan ik de manier van vertellen alleen maar omschrijven als ‘kaleidoscopisch’ — waar ik in een volgende nieuwsbrief op terugkom. Dit is de eerste podcast sinds Reply All waarvan ik direct de aflevering aanzette als er een nieuwe uitkwam. Niet per se omdat ik zo graag wilde weten wie Emmy was, maar omdat ik genoot van de vibe én ik er iets van opstak. Het is ook de eerste in een lange tijd die me ontroerde terwijl ik door de supermarkt liep.

Deze podcast maakte me weer bewust van waarom ik zo van documentaire houd. De makers zijn beide schrijver onder meer van fictie scenario’s. Ik durf te wedden dat het verhaal dat ze hier hebben verteld nooit hadden kunnen verzinnen. Of in ieder geval overtuigend hadden kunnen verfictionaliseren. Ohja: ik ben er trouwens nog steeds niet over uit of ik deze podcast met of zonder epiloog beter vond. Mocht je hem af hebben geluisterd en hier een mening over hebben: mail me terug!

PODCAST TIP VAN DE WEEK (#97)

Podcast: Shameless Acquisition Target

Duur: zes afleveringen van 34 minuten tot een uur (4,9 uur)

Uitgekomen: Juli 2022

Uitgekomen bij: onafhankelijk, maker: Laura Mayer

Genre: Experimentele kweeste met persoonlijke wrok en podcast industry insights

Deze podcast is een goed voorbeeld van een serie met een open vraag aan het begin. Het doel van maker Laura Mayer is om, nadat ze op een onfortuinlijk moment is ontslagen bij een podcast startup, rijk te worden van het verkopen van deze podcast. Een beetje zoals Startup dus, al hoeft Laura alleen maar geld om zelf een huis te kunnen kopen en een dierenasiel te steunen. Iedere aflevering gaat over een ander aspect van de podcast industrie: van een goedkope vorm van TV-potentie research tot advertenties verkopen. Het leuke is dat je zo veel podcast industry insights meekrijgt. Bovendien krijg je aan het eind van iedere aflevering een financiële stand van zaken te horen. Iets minder leuk vond ik de zelfrelexieve humor van de host zelf, maar dat is denk ik mijn persoonlijke smaak. Het leukste is Laura aan het einde ergens uitkomt waarvan je aan het begin niet per se verwacht dat het gebeurt, maar wat je wel in afleveringen hoort ontwikkelen.

Dank deze week aan de original eindredacteur Sharon die deze week hulp kreeg van haar kat Gerrie 😻🤓

KLIKLINKJES

• Vriendin van de nieuwsbrief Mina Etemad schreef (voordat ze het einde had gehoord) een podcastkritiek op Wie is Emmy?

• “What is story, and what is storytelling? It’s not that we knew where this was going to take us. We asked people to follow them for a longer time and then through this process of a sort of surrendering found the story” documentaire filmmaker Laura Poitras, maker van onder meer de zeer bezienswaardige All the beauty and the bloodshed die nu nog in de bios draait(!), vertelt over het maken van haar eerste film in de IDFA 2022 master talk (vanaf minuut 15). Tip: zet dit op als podcast maar kijk even als er een fragment voorbij komt.

• Crazy verhaal in NRC twee weken geleden over hoe de overheid de bestuurscultuur probeert te veranderen middels socratische gesprekken, dans en spoken word. Er werd ook een podcast gemaakt door een theatergroep waarin ambtenaren aan het woord kwamen, die werd bij nader inzien toch maar niet gepubliceerd. (Dank aan iedereen die dit tipte).

• De afgelopen tijd was ik betrokken bij de productie van een audiofamiliebiografie van auteur Anna van Praag, die in augustus een gastnieuwsbrief schreef. Die documentaire (met gefictionaliseerde elementen!) Ben ik een nepjood? kan je nu luisteren in de betere podcast app.

• De cursus Audioportret maken die ik in maart samen met Elkse van Lonkhuijzen in Utrecht bij de Podcastakademie geef, zit meer dan halfvol. Schrijf je dus snel in als je nog mee wil doen. De cursus Mixen en Masteren die Marius Kooij in diezelfde Podcastakademie in Amsterdam geeft, zit trouwens net zo vol.

• Binnenkort kan je naast video ook alleen audio uploaden op Youtube?

RODDELHOEK
Het is 2023 en iemand die ooit bekend stond als “Dutchproblogger” heeft op internet gezet dat “de podcast in 2022 definitief doorbrak in Nederland”

1. Tot er vorig najaar, na acht (!) jaar een update kwam die de serie een conclusie gaf. Het onderzoek van de podcast zelf was echter geen aanleiding voor die conclusie…

2. Leuk he van die semi vage verwijzigen? Heb ik van deze column.

3. Dat deden ze bij Reply All echt goed altijd. Zij hadden dan ook zo veel personeel, ervaring, verhalen en vooral budget om de meeste van de experimenten die ze uitvoerden ook niet te publiceren als het resultaat ondermaats was. Ik begrijp ook wel dat die situatie er in Nederland nog niet is.

4. Sterker nog: toen ik in 2009 op kamers ging had ik een douchegordijn nodig. Toen ik douchegordijn googlede kwam ik op het twitter account van Daan, die ik vervolgens volgde. Het was een twitter interactie tussen hem en Alexander Klöpping die mij omstreeks 2014 op Radiolab wees. Een betere podcast tip heb ik sindsdien niet meer ontvangen.