Is podcast weer radio geworden?

Heb je nog een podcasttip #128 De keververzamelaar en Animal

Een speciaal welkom deze week aan de meer dan 15(!) mensen die zich opgaven via de nieuwsbrief van Esther Crabbendam. Zij schreef twee jaar geleden een leuke gastbijdrage voor deze nieuwsbrief, die lees je hier.

Ongeveer een keer per maand leen ik de auto van mijn vader omdat ik weer eens ergens heen moet waar geen OV heen gaat, of ik dingen naar de kringloop breng of bij de bouwmarkt moet haal. Standaard als ik dan voor het eerst weer in de auto stap staat BNR nieuwsradio aan. In mijn leven is dit een van de weinige momenten dat ik in het wild broadcast radio tegen kom, en af en toe zap ik nog langs wat zenders om te kijken of ik toevallig nog in iets leuks val. Doorgaans hoor ik op al die zenders een van de volgende dingen: muziek, pratende mensen en eindeloos veel reclame. Meestal druk ik snel op 'bluetooth' en luister ik verder naar de podcast waar ik mee bezig was op mijn telefoon.

Voor mij zijn podcast en radio altijd twee heel verschillende dingen geweest, puur vanwege de ervaring die ik hier boven beschrijf. Als je de radio aan zet hoor je echt wat anders dan als je een podcast op zet – behalve als je podcasts gebruikt als uitzendinggemist van radioprogramma's natuurlijk. Ik vind podcast dan óók niet radio on demand, simpelweg omdat er veel meer verschillende podcasts zijn dan radiozenders. Non-fictie audio in de vorm van podcasts bieden in mijn beleving doorgaans veel meer tijd, rust en creativiteit (bijv. in vertelvorm). Het maakt dan niet uit of het 'verhalend' is of niet: podcastmakers hebben lak aan de wetten van de radio.

Toch heb ik dit jaar flink aantal gesprekken gevoerd, met collega's, vrienden van het Podcastnetwerk en fervente podcastluisteraars waarin ze stelden dat voor hun gevoel het medium podcast is veranderd. Waar podcasts eerst echt een andere ervaring boden – die grotendeels overeen komt met wat ik in de vorige alinea beschreef – was het nu meer op radio gaan lijken. Daarvoor komen een aantal motivaties vaker naar voren.

Allereerst lijkt de tijd van 'hit series' voorbij. Het is al zeker meer dan een jaar geleden dat er een serie uit kwam, die over een langere tijd gepubliceerd werd, waar iedereen het over had. Er is geen B&B vol liefde voor je oren meer, zegmaar. Dat komt misschien deels door de tweede oorzaak die genoemd werd: meer aanbod. Omdat er nu veel meer aanbod is voor verschillende doelgroepen, kan je lekker in je eigen niche kruipen en daar blijven zitten. Dit is natuurlijk niet helemaal nieuw: je kon altijd al eindeloos veel podcasts over je favoriete sport of club luisteren. Inmiddels zie je volgens mij ook dat podcasts worden gemaakt voor bepaalde doelgroepen, zoals alle andere media dat al jaren doen omdat je daar goed advertenties tegen kunt verkopen. Een derde reden haakt hier dan weer op in: het 'BN'er effect' waarin bekende namen worden ingezet om luisteraars weer uit de niche te trekken, al kan je net zo goed een BN'er inzetten om een specifieke achterban aan te spreken.

De gesprekken geven voor mij aan dat het enthousiasme uit de onwijze golf van aandacht voor audio die zich de afgelopen tien jaar manifesteerde in de vorm van podcast is afgenomen. Wat mij vooral opvalt, is dat er zo weinig verandert in de manier waarop er wordt geïnvesteerd in radio versus podcasts. Dat ligt zowel bij de kunst- en cultuurfondsen (die vinden podcast maken vaak niet kunstzinnig genoeg) als bij publieke en commerciële media. Anders dan bij de schrijf-, theater of filmindustrie is er geen infrastructuur waarbinnen nieuw talent zich kan ontwikkelen. De kans daarop is natuurlijk nog niet verkeken, maar het zou zonde zijn als we door dit dipje in hype die boot helemaal laten varen.

Toen de podcast in Nederland 'doorbrak' (zo rond 2018) bleven mensen maar zeggen dat podcast 'gewoon radio' was. Podcastseries waren 'de mooie radio waar tegenwoordig geen tijd meer voor is op de radio'. Dat is misschien zo, maar er zijn ook gewoon kansen blijven liggen. Heavyweight is gestopt, niet omdat de show of de luistercijfers slecht waren maar omdat het verdienmodel in de tijd dat de show liep niet uit uitgevogeld. Ik ben het nog steeds niet eens met dat de podcast gewoon radio is, maar misschien kunnen we in 2024 wel zeggen dat podcasting een beetje meer op radio is gaan lijken omdat veel de wetten van de commerciële radio zijn gaan volgen.

Zonder voorbedachte rade is dit (waarschijnlijk) ik de laatste editie geworden in een reeks nieuwsbrieven waarin ik de podcast anno 2024 heb proberen te duiden. Het begon in januari met Is er een wildgroei aan podcasts?, gevolgd door De kaart en niet het gebied, Afbrokkelende betaalmuren, Wordt podcasting poppentheater? en natuurlijk de hamvraag: Zijn podcasts niet meer cool?

AFLEVERING TIP VAN DE WEEK (#128)

Bron: screenshot van hier

Podcast: DOCS

Aflevering: De Keververzamelaar

Duur: 30 minuten

Uitgekomen op: 10 juli 2024

Uitgekomen bij: NTR/VPRO voor Radio 1, gemaakt door Loes de Groen

Als de Volkskrant tegen het einde van het jaar weer komt vragen om aanstormend podcasttalent, ga ik sowieso Loes de Groen op geven. Vorig jaar waren we toevallig tegelijkertijd genomineerd voor de NTR Podcastprijs, Loes won toen de publieksprijs. Ze rondde onlangs de Oorzaken Academy af en blijkbaar had ze in de tussentijd ook nog tijd om De Keververzamelaar te maken.

Iedereen heeft wel een obsessie en ik luister graag naar die mensen. De Keververzamelaar vertelt het verhaal van Linde, een kennis van Loes, maar ook andere mensen met een obsessie voor insecten (vlinders bijvoorbeeld). Eigenlijk is het een mooi portret met een lineair verhaal, maar in de montage wordt af en toe zonder aankondiging (en voice over) geknipt van de ene scene naar de andere. Dit kennen we ook van tv en film en kunnen we dus als luisteraars prima snappen, toch hoor je het zelden in audio. Het reportagemateriaal is goed en het is verfrissend om ook eens jonge mensen te horen in DOCS. Je voelt natuurlijk al heel vroeg aankomen dat het gaat eindigen met een stukje spoken word, maar in dit geval vergaf ik het omdat er meermaals facking in werd gezegd 🤘🏻

Over mensen en dieren gesproken…

SERIE TIP VAN DE WEEK (#128)

Podcast: Animal

Duur: 45 minuten

Uitgekomen op: 30 mei 2024

Uitgekomen bij: the New York Times, geschreven door Sam Anderson

Genre: documentaire, reportage, literair maar ook wel educatief

Toen ik las dat deze podcast over dieren er aan kwam dacht ik meteen: oke gewaagd, om het tegen het succes van Planet Earth en alle andere Attenborough natuurdocumentaires op te nemen. Waarom zou je verhalen in audio maken over dingen die we toch vooral het liefst zien (om te kunnen antropomorfiseren)? Sowieso is dit een domme gedachte van mij, want ik luister graag naar podcasts over design en maak er zelf ook een over beeldende kunst.

Wat goed ik goed vind aan deze serie is de creatieve manier waarop er met voice over wordt omgegaan. Je hoort heel veel tape opgenomen op allerlei verschillende plekken over de wereld en daar tussendoor stukjes voice over. Soms zijn het geschreven en voorgelezen stukjes voice over, maar soms klinkt het ook alsof ze hem gewoon hebben geinterviewd en zijn antwoorden als beschrijving gebruiken. Dat klinkt origineel en werkt goed. Wat ook goed werkt, bijvoorbeeld in aflevering 2: een grappig verhaal over de relatie tussen IJslanders en papegaaiduikers, de zweempjes IJslands die te horen zijn en vooral het geluid van die vogels! Dat had er nog wel meer in mogen zitten. Wat er minder in had gemogen, is het voorspelbare relateren aan het uit huis gaan van zijn oudste dochter – maargoed, dat moet je op de play knop toenemen bij Amerikaanse storytelling.

Een minpuntje aan de serie is dat ik de omlijsting voor de serie onvoldoende naar voren vond komen. Tenzij ze volgend jaar ineens met aflevering 7-12 komen, want dan is het gewoon een mooi programma met lange reportages over coole dieren en mensen. De aflevering over de fretten vond ik ook goed vanwege het hoge arena gehalte: het speelt zich voornamelijk af op een schoonheidswedstrijd voor fretten. Die over de wolf sprak mij ook aan omdat het verhaal zich afspeelt in Japan, maar ik ga in deze nieuwsbrief natuurlijk geen persoonlijke tips zitten geven.

BONUSTIP: Radiolab maakte ook een serie over dieren, voor kinderen! Het heet Terrestials

OOK GELUISTERD
Een nieuwe rubriek! Zoals long time lezeraars van deze nieuwsbrief weten, luister ik zo'n 80 uur aan podcasts per maand. Lang niet alles komt in deze nieuwsbrief terecht. In deze nieuwe rubriek besprekingen van wat opviel in een beperkt aantal tekens.

• Vorige week was het tien jaar geleden dat de MH17 werd neergehaald, dus was er veel media aandacht voor. De podcast met de professionele – en dus niet, zoals de voice over stelde persoonlijke, want het gaat immers over hun werk en wordt uitgegeven door de politie – verhalen van politiemensen die bij het onderzoek betrokken waren vond ik interessanter dan de zwaar op de emotie leunende De echo van MH17 van de KRO-NRCV. Maar ik heb dan ook het privilege niemand in die ramp verloren te hebben.

• De nieuwe serie Hysterical van Dan Tabersky (o.a. Missing Richard Simmons, 9/12) is inmiddels in zijn geheel uit bij Wondery+ en verschijnt nu druppelsgewijs in de publieke feed.

KLIKLINKJES

• Baanbrekend voor podcasts: op Spotify kan je nu zien hoe veel volgers sommige podcasts hebben (via Stan)

• Longread in The New Yorker over Abu Hamdan en zijn instituut voor Sonic Arcitecture (dit vraagt om een audioportret?). Via Lilian van The Hmm.

• Podcast, radio, audio? Peeling the pod: towards a research agenda for podcast studies

• Nadat ik deze nieuwbrief had gepubliceerd, wees Folkert me op dit stuk van Nick Quah uit 2022. Het heeft een vergelijkbare strekking maar dan over de situatie in de VS. Dat moet ook lang in mijn achterhoofd hebben gezeten!

RODDELHOEK
Another podcastnieuwsbrief bites the dust. Had ik maar instagram!