De audiowereld is beschamend wit, S02
Heb je nog een podcasttip? #107 zomerbijdrage door Mina Etemad
Voor het eerst deze zomer een oude bekende onder de gastauteurs: Mina Etemad schreef in 2021 over meertalig podcasten en vorig jaar over hoe beschamend de audiowereld is. Je kan haar ook kennen als presentator van DOCS en maker van onder andere deze leuke podcastaflevering over Vermeer. In deze nieuwsbrief stelt Mina quota voor haarzelf op en komt ze zo tot een helaas maar niet al te shocking ontdekking.
Sinds 2016 houd ik in een Excel-bestand bij welke films, documentaires en theatervoorstellingen ik heb gezien en welke boeken ik heb gelezen. Ik weet dat er apps zijn om dit soort dingen in te noteren, maar ik hou van mijn eigen overzichten. Eind 2020 had ik plots een idee: ik kon turven of de makers van de producties die ik had gekeken of gelezen mannen of vrouwen waren en of ze wit waren of van kleur. Zo kon ik zien hoe divers mijn kijk- en leesgedrag was. Ik schrok toen ik klaar was met het turven van mijn bekeken films:
Ik wil dat makers van allerlei genders en achtergronden dezelfde kansen krijgen en dat wij als consumenten een breed aanbod van verschillende verhalen hebben. Ook ik roep dus om meer diversiteit, maar in mijn eigen kijkgedrag was dat in 2020 niet terug te zien.
Daarom gaf ik mezelf een doel voor 2021: de helft van de films die ik zou zien zou door een vrouw geregisseerd moeten zijn. Ik deed research, maakte een lijstje met vrouwelijke regisseurs, zocht uit of en waar ik hun films kon streamen of downloaden, keek de beschikbare films, en voor elke mannelijke regisseur streepte ik er ook een vrouwelijke regisseur bij. Het resultaat:
Ik was trots. Mijn idealen had ik tot uiting gebracht door bewuster te gaan kijken. Ik weet dat deze methode niet voor iedereen is weggelegd, want velen willen gewoon ontspannen een film kijken en niet ook nog hoeven nadenken over of hun taartdiagram aan het eind van het jaar evenwichtig verdeeld is. Maar ik vond het een leuk experiment, was blij met mijn prestaties en had een boel interessante films gezien.
Turven maar1
Een jaar geleden turfde ik voor deze nieuwsbrief de verdeling man/vrouw en wit/van kleur van de hosts van drie grote podcastuitgevers.2 Misschien herinner je je nog mijn taartdiagram:
Mijn conclusie was dat het wat betreft zichtbare diversiteit niet heel goed gaat in de gevestigde podcastwereld. De man-vrouwverhouding was redelijk gelijkwaardig verdeeld, maar er waren maar weinig hosts van kleur. Dat betekende dat dit deel van de audiowereld niet toegankelijk was voor iedereen.
Vorige week dacht ik plots: hoe zou het nu met de hosts gesteld zijn? Dus begon ik weer te turven. Helemaal onderaan leg ik uit hoe ik precies heb geturfd en waarom ik welke keuze heb gemaakt, maar hierbij de resultaten.
De trend is dat er bij de drie bedrijven van vorig jaar procentueel gezien minder mensen van kleur zijn gaan hosten. Dat komt doordat er veel meer witte hosts bij zijn gekomen ten opzichte van vorig jaar. Diezelfde verdeling is ook grotendeels terug te zien bij zes nieuw geturfde podcastuitgevers.
Ik weet zeker dat als je degenen achter deze bedrijven zou vragen of ze diversiteit belangrijk vinden, ze allemaal zouden zeggen: ‘Ja, natuurlijk!’ Dat is in de diversiteit onder hun podcasthosts in ieder geval niet terug te zien. De drie van afgelopen jaar hebben er in ieder geval weinig aan gedaan om uiteenlopende makers kansen te geven. In plaats daarvan hebben ze mensen die op hen en de al bestaande hosts lijken nieuwe podcasttitels laten uitbrengen.
Ik verwacht niet dat er met deze conclusies wat gedaan wordt. Waarom ik het wel belangrijk vind om te turven en de resultaten te delen, is uit een soort van archiveringsdrang. Deze data (die niet heel wetenschappelijk verkregen zijn maar volgens mij wel zeggingskracht hebben) zijn nu vastgelegd. De ongelijkheid is niet onopgemerkt gebleven, met grafieken die die observatie ondersteunen. Mensen kunnen de data later weer opzoeken, ernaar verwijzen en wie weet spreken ze deze bedrijven aan op hun gebrek aan diversiteit.
Verschuiving
Ik hou nog steeds een Excelletje bij met alles wat ik heb gelezen of gekeken. Af en toe turf ik ook nog, om uit te zoomen. Maar gedurende de afgelopen paar jaren heb ik gemerkt dat ik dat bij films veel minder hoef te doen: ik kijk zonder al te veel moeite bijna evenveel films van mannen als vrouwen.3 Die verschuiving is vooral te danken aan de industrie, aangezien er tegenwoordig meer films uitkomen gemaakt door vrouwen. De kans dat ik in de bioscoop of op Netflix een film uitkies met een vrouwelijke regisseur is groter geworden dan in 2020.
In mijn Excel-bestand hield ik tot nu toe niet bij welke podcasts ik heb geluisterd omdat ik het moeilijk vind daar criteria voor op te stellen: moet ik ook alle wekelijkse podcasts noteren of alleen de series die ik beluister? Maar speciaal voor deze nieuwsbrief heb ik geturfd hoe het zit met de hosts van alle Nederlandstalige podcasts die ik sinds januari heb geluisterd!4
Best ok, vind ik zelf. Na al deze grafieken zul je begrijpen dat ik het leuk vind ze te maken, dus vanaf nu ga ik zeker een nieuw tabblad aan mijn Excel toevoegen met ook alle podcasts erin die ik gedurende een jaar beluister. Maar ik weet nu al: zolang het aanbod qua diversiteit niet verandert, zal mijn taartdiagram van volgend jaar weinig verschillen met dat van dit jaar.
SERIETIP VAN DE WEEK (#107)
Podcast: Op Frida’s Vleugels
Uitgekomen bij: Drents Museum
Uitgekomen in: januari 2022
Genre: interviews
Over de iconische kunstenaar Frida Kahlo is alles al wel gezegd, zou je kunnen denken. In de podcast Op Frida’s Vleugels bekijken Eline Pollaert en Xandra Koster Kahlo’s werk vanuit een minder gehoord perspectief. Zij hebben zelf namelijk een handicap en gaan met andere gehandicapte mensen in gesprek over wat Frida Kahlo voor hen betekent. De kunstenares had immers zelf ook handicaps, onder andere omdat ze na een ongeluk haar ribben, heup en rechterbeen brak.
Aanleiding voor de podcast was de tentoonstelling Viva La Frida! die in 2021 en 2022 in het Drents Museum te zien was. De gesprekken leveren nieuwe perspectieven op Kahlo’s kunst op. In de aflevering over de beschilderde korsetten van Kahlo vertelt disabled queer activist Agnes van Wijnen bijvoorbeeld dat ze vrolijk wordt van het zien van de korsetten omdat het hulpmiddelen zijn die Kahlo zich door haar kunst toe-eigende. Op een van die korsetten zitten spiegeltjes, waar Van Wijnen over zegt: ‘Het fascinerende van die spiegeltjes is dat mensen zichzelf zien als ze naar haar korset kijken. En dus ook hun eigen reactie op: oeh wow, dat is wel heftig om te dragen.’
De titel van de podcast vind ik zo mooi gekozen. Het is een referentie aan een van Kahlo’s uitspraken: ‘Voeten, waar heb ik jullie voor nodig wanneer ik vleugels heb om te vliegen?’ Haar werk draagt de makers en geïnterviewden van Op Frida’s Vleugels, laat hen zich ertoe verhouden en opent voor de luisteraar nieuw luchtruim om Kahlo’s werk te interpreteren.
AFLEVERING TIP VAN DE WEEK (#107)
Podcast: Moslima
Aflevering: Wie lost het op? (#2)
Uitgekomen bij: OVT (VPRO)
Uitgekomen in: 22 mei 2022
Genre: journalistieke documentaire
Ik heb veel bewondering voor Cigdem Yuksel. Ze maakt niet alleen mooie foto’s, ze verzamelt ook verhalen van de eerste generatie Turkse migranten die naar Nederland kwamen, én ze verdiept zich in de beeldvorming over moslima’s.
In 2020 bracht ze een rapport uit waarin ze foto’s in de beeldbank van persbureau ANP had geanalyseerd met als conclusie dat moslima’s vaak eenzijdig worden gefotografeerd. Sindsdien heeft Yuksel het onderwerp verder uitgeplozen, onder andere in de podcast Moslima die ze samen met Maartje Duin maakte.
In de podcast vragen ze zich af hoe de beeldvorming rond de moslima is ontstaan en wie er verantwoordelijkheid dragen: fotografen, beeldredacteuren of het ANP? Ze voeren gesprekken met meerdere mensen, maar het meest ontluisterende gesprek is die met ANP-hoofdredacteur Freek Staps.
Staps presenteert zichzelf en het ANP als objectief en probeert Yuksel en haar onderzoeksresultaten te diskwalificeren: ‘Maar mag ik wel zeggen dat als je twijfelt aan wat het ANP zegt, dan hebben we wel een essentieel probleem.’ Die reactie is problematisch. Iedereen weet toch ondertussen dat we allemaal een bias hebben? Bovendien probeert Yuksel zo’n bias juist bloot te leggen.
Staps benadrukt – zo voorspelbaar – dat het ANP het thema diversiteit en inclusie erg belangrijk vindt, dat zij hier ‘de hele dag mee bezig zijn’ en dat de redactie een cursus blinde vlekken heeft gedaan. Door het gesprek met Yuksel en Duin bewijst hij echter dat dit alles geen garantie is voor introspectie of beleid dat daadwerkelijk gelijkwaardigheid nastreeft.
Het is een zeer frustrerende aflevering om naar te luisteren, maar hij is ook leerzaam. Staps is immers een uitstekend voorbeeld van hoe het niet moet als je diversiteit en inclusie belangrijk vindt.
KLIKLINKJES
Een kijkje in de studio van Jad Abumrad, bedenker van Radiolab
De BNR Dutsj Podcast awards zijn vereurovisied: er is nog maar één publieksprijs, de rest van de awards wordt bepaald door een zestienkoppige jury. Binnenkort dus tijd voor S02 van goed voor het medium?
Lang artikel in de Volkskrant over de podcast The Rest Is History, die onlangs een paar afleveringen in Amsterdam opnamen.
RODDELHOEK
Over witte line-ups gesproken: hoe veel diversiteit treffen we denken jullie over een maand op het podium bij Podimo at the Park?
Verantwoording
Ik heb alleen hosts geturfd en niet de makers achter de schermen. Deze keuze heb ik gemaakt omdat hosts het gezicht zijn van een podcast en bovendien bij de podcasts staan vermeld, wat niet altijd het geval is met de rest van de makers.
Ik heb geturfd door de namen van de hosts te googlen en hen zelf te classificeren als man/vrouw en wit/van kleur. Deze methode is uiteraard niet sluitend, bijvoorbeeld omdat ik niet altijd weet met welk gender een persoon zich identificeert. Daardoor kunnen er kleine fouten in de taartdiagrammen zitten. Desondanks denk ik dat deze grafieken een bij benadering representatief beeld geven van de diversiteit van de hosts van deze bedrijven.
Ik heb deze podcastbedrijven uitgekozen omdat ze grote spelers op de audiomarkt zijn en veel podcasts publiceren. Op hun websites staan overzichten van de door hen geproduceerde podcasts. Omdat Podimo niet één overzichtelijke pagina heeft met hun shows, heb ik Podimo niet meegenomen, maar Dag en Nacht en Tonny Media wel (die shows produceren voor Podimo). Bij de NPO heb ik alleen Radio 1-podcasts geturfd, de zender met de meeste podcasts. Daarbij heb ik alleen de podcast-only-producties geteld, dus niet de programma’s die eerst op de radio te horen zijn en vervolgens als podcast worden aangeboden. Hosts die meerdere shows presenteren heb ik meerdere malen meegeteld. Fictiepodcasts heb ik niet meegerekend omdat er bij dat soort podcasts niet echt sprake is van een host; wel van een regisseur/schrijver/acteur, maar die rollen zijn niet te vergelijken met hosts van non-fictie-producties.
Tot de categorie ‘overig’ behoren podcasts waarbij er een groot aantal wisselende hosts is of waarbij er geen host is.
Tot slot voor de volledigheid en transparantie: ik ben zelf de presentator van DOCS, een podcast die via Radio 1 wordt uitgebracht, en heb mezelf dus meegeteld als een vrouwelijke host van kleur.
Voor dit stuk heb ik alleen gekeken naar diversiteit op het gebied van etnische en culturele achtergrond. Inclusie is echter veel breder en houdt bijvoorbeeld ook diversiteit in op het gebied van genderidentiteit, seksuele geaardheid of lichamelijke of geestelijke beperkingen. Ik heb me beperkt tot etnische en culturele achtergrond omdat dat een relatief zichtbare vorm van diversiteit is waarmee ik voor deze nieuwsbrief een analyse kon schrijven.
Onlangs bleek uit onderzoek helaas dat de vooruitgang van vrouwen in de filmindustrie stagneert.
Ik heb alle Nederlandstalige podcasts meegerekend waar ik sinds 1 januari 2023 naar heb geluisterd. Hier zitten ook podcasts bij waar ik maar één aflevering van heb geluisterd. DOCS heb ik niet meegerekend, aangezien ik zelf de host ben van die podcast.