Waarom gaan podcasts altijd van a naar b?

Heb je nog een podcasttip? #98 Kunststof met Ivo Niehe en De kunst van het verdwijnen

Bij gebrek aan verhaalvormen die niet van a naar b gaan, begon ik een experiment. Ik dacht terug aan de legendarische podcast Wind of Change, een podcast die ik sowieso meer zie als een zoektocht met fenomenaal einde. De afleveringen ertussen zijn meer “side quests”: ze volgen niet per se direct op elkaar, het zijn gewoon “pistes” zoals men in het Vlaams zou zeggen.

De setup van het experiment is als volgt: ik zou de eerste en de laatste (achtste) aflevering op hun originele ‘plek’ luisteren maar de andere afleveringen shuffelen. Mijn eerste poging mislukte: in de Spotify app is de shuffle functie uit de features van een playlist gehaald als je alleen maar podcast-afleveringen toevoegt. Vervolgens heel veel dobbelen met een dobbelsteen leverde de volgende volgorde op, voor in mijn eigen vertrouwde podcast app: 1, 4, 6, 7, 2, 5, 3, 8. De uitkomst: het werkt… tot op bepaalde hoogte. In principe is het verhaal goed te volgen, al wordt er her en der verwezen naar een karakter dat in een eerdere of latere aflevering uitgebreid wordt geïntroduceerd waardoor je in de war kan raken. Uiteraard had ik de podcast al eerder geluisterd wat de verwarring aanzienlijk verminderde, dat ik begon met aflevering 1 helpt ook. Hierna ga ik het maar eens met een fictie-serie proberen.

Waarom zijn er zo weinig audioverhalen waarbij de tijdlijn niet chronologisch is? Er zijn natuurlijk wel voorbeelden van podcasts waarbij in medias res begonnen wordt om spanning op te bouwen, vervolgens teruggespoeld wordt maar de tijdlijn gewoon weer recht vooruit is. Het makkelijke antwoord “met beeld kan je meer” daargelaten, roept het bij mij verschillende vragen op. Zijn niet-chronologische verhalen sowieso een subgenre?¹ Gebeurt het nooit in ‘verhalende journalistiek’ omdat dat soort verhalen weer eigen genre-regels hebben? Of nemen we als makers de podcastluisteraars nog niet serieus genoeg? Ik ben oprecht benieuwd naar voorbeelden en gedachten, stuur me ze op!

Zo keek ik op Netflix de serie Kaleidoscope, waarbij je de afleveringen in een willekeurige volgorde kunt kijken — op de laatste aflevering na. Het verhaal gaat over een team boeven die de allerbest beveiligde kluis ooit in New York kraken. De negen afleveringen spelen zich op verschillende tijden tov de laatste aflevering (“The Heist”) af: van 24 jaar tot zes maanden na de overval. De afleveringen hebben geen nummer maar een kleur. Iedere aflevering geeft meer achtergrond over de verschillende personages en hun onderlinge relaties. Het plot zit zo ingenieus in elkaar dat het zelfs leuk is om de afleveringen als kijker expres te husselen²

Als ‘verhalende’ podcast literaire technieken toegepassen behelst, waarom wordt de good old flash forward en -backward niet (vaker) gebruikt? Ik heb het in gesprekken met vrienden voorgelegd, gevraagd om voorbeelden bij podcastcollega’s en ook nog een post gedaan in een Facebook groep voor podcast editors. Daar kwamen niet echt voorbeelden uit en helaas een beetje voorspelbare antwoorden. Natuurlijk kan je met beeld heel veel doen in beeld wat je in audio niet kan: decors er anders uit laten zien, mensen anders aankleden en andere haarstijlen geven. Mijn antwoord daarop is: in boeken kan dat ook niet en daar werkt tijdlijnshuffelen prima.

In Pulp Fiction zijn de verhaaldelen/scenes ook flink geshuffled! Bij het (na jaren) herkijken wist ik natuurlijk wel dat dat er in zat, maar dat maakte het kijken nu eigenlijk leuker. Je zit te kijken met in je hoofd niet de vraag whodunnit? maar wowhuhwathoelaatwaarzijnweinhetverhaal? Het is dus een andere manier van spanning opbouwen, of in ieder geval een manier om je lezer/luisteraar/kijker betrokken te houden. Dat vind ik ook leuk aan sci-fi/fantasy films en series van de gebroeders Nolan , Charlie Kaufman, Damon Lindelof en JJ Abrams (hmm… vijf witte mannen) en daardoor vond ik alle Oscars voor Everything Everywhere All at Once gewoon terecht.

Daarnaast las ik de roman De Beesten van Gijs Wilbrink (shoutout naar Folkert voor het uitlenen van zijn gesigneerde editie. En hoi Gijs! 👋). Het was in het begin even taai om door de langste zinnen die ik mogelijk ooit las heen te komen. Ik zal niets over het plot zeggen, maar de leeservaring is in ieder geval al interessant omdat je steeds per hoofdstuk van de ene tijd naar een andere plek op de tijdlijn springt. Dit is natuurlijk niet nieuw in boeken en deed mee ook denken aan een film…

Het heeft drie weken geduurd voordat er weer een nieuwsbrief kwam, maar ik heb in de tussentijd niet stil gezeten. Ik heb het hoofdpersonage ontmoet voor mijn DOCS portret (die gelukkig mee wil doen), ik heb een nieuwe job aangenomen (waarover in een volgende nieuwsbrief meer) en met de Merel uit de Machine hebben we een heuse writers room gedaan (ook hierover later meer). Daarnaast heb ik een aantal nieuwe en/of reeds klassieke topstukken uit de populaire cultuur geconsumeerd waar iets bijzonders mee aan de hand is: het verhaal wordt niet chronologisch verteld.

Dan nu, twee een soort van thematische tips:

AFLEVERING TIP VAN DE WEEK #98

Hoe de opname van deze aflevering er uitzag, aldus het Realistic Vision 1.3 inpainting model van Stable Diffusion. Met super veel dank aan Hay Kranen!

Podcast: Kunststof

Aflevering: Ivo Niehe, presentator

Duur: 52 minuten

Uitgekomen op: 22 februari 2023

Uitgekomen bij: NTR/Radio 1. Interviewer is Gijs Groenteman

Als hoogopgeleide millennial ben ik uiteraard ironisch fan van Ivo Niehe (Iro Niehe). Maar doordat de meester van het televisie-interview ineens zélf vaak geïnterviewd werd, kwam mijn hoofd bijna in een quantum entanglement terecht. Al helemaal bij dit interview. Gijs en Ivo zoeken een lijn, maar duidelijk niet dezelfde. Ivo praat in zulke volledige zinnen en met zo veel zijpaden die nergens op slaan, dat ik er een uncanny gevoel bij kreeg. Het was alsof iemand ChatGPT4 had gevoed met alle afleveringen van de TV-show en daar vervolgens een heel overtuigende AI stem bij had gemaakt. Een trippy, gekker dan fictie interview.

SERIE TIP VAN DE WEEK #98

Podcast: De kunst van het verdwijnen

Duur: Acht afleveringen van tussen de 21 en 48 minuten

Uitgekomen op: 25 oktober 2022

Uitgekomen bij: VRT MAX in co-productie met MartHa!tentatief

Als je meer podcastnieuwsbrieven volgt ben je deze tip met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid al tegengekomen. Terecht, want de vorm van het verhaal is origineel en de muziek is ook goed. In deze podcast niet één, maar drie verhalen die prachtig door elkaar heen worden geweven. Je hoort dat dit is gemaakt door mensen die vaker werken met (niet-journalistieke) verhalen — theatermakers dus. Verfrissend, zouden we in Nederland zeggen. Spoiler alert: één van de verhaallijnen wordt niet opgelost, of in ieder geval op zo’n manier dat de makers zich er wat gemakkelijk van af maken. Wat mij betreft had die verhaallijn dan net zo goed geschrapt kunnen worden, al snap ik ook wel dat het een spannende was. Rest de vraag: gaan we ooit zoiets goeds van Nederlandse bodem mogen horen?

Dank deze week aan collega Wouter voor het opnieuw schudden van mijn alinea’s!

KLIKLINKJES

• De Star Wars films hebben ook verschillende manieren waarop je ze kan kijken: in de chronologie van het verhaal (1 t/m 9 dus) of de chronologie waarin ze zijn uitgebracht (4, 5, 6, 1, 2, 3, 7, 8, 9) maar de beste manier om ze te kijken is in een gehusselde manier die the Machete order heet.

• Ooit sprak ik met Sicco de Knecht en het publiek Patrick Radden Keefe, maker van Wind of Change in de Podcastclub.

• Aan het begin van the Vergecast van vorige week een interessant stuk over de vraag: wat is een podcast nu Spotify ook video gaat ondersteunen en Youtube ook audio(only)?

• Zin in meer post-apocalyptische series nu je de The Last of Us af hebt? Ik ben echt aan het genieten van Station Eleven (2021). Een soort The Last of Us meets LOST voor snobs. Er is ook een boek van, als je later wil zeggen dat het boek beter was.

• Ik heb zin in de cursus Audioportret Maken die ik vanaf volgende week samen met schrijver Elske van Lonkhuijzen op vrijdagmiddag geef in Utrecht. Laatste kans om je op te geven is vandaag!

• Annegriet Wietsma is bezig met een nieuwe serie maar heeft tijd vrij gemaakt om de populaire cursus Oral History Interviewen voor het eerst in real life te geven, in Amsterdam in mei.

• Een leuk linkje die Maartje Duin tipte tijdens de terugkombijeenkomst van de cursus Spannende Scene Bouwen: leaving in the question.

RODDELHOEK

In de Volkskrant een stukje over de nieuwe Serial serie, waarin wéér een cold-case niet wordt opgelost. De auteur stelt dat hiermee misschien “het genre true crime volwassen [is] geworden”. Ik ben het in de afgelopen drie weken met niets anders minder eens geweest: als Serial seizoen 1 de beginvraag niet oplost en het laatste seizoen ook niet, dan kunnen we toch gewoon spreken van absolute stilstand?

1. Van science ficiton? Niet per se: als ik het me goed herinner is The Notebook ook niet helemaal lineair, zelfs The Titanic speelt met tijdlijnen of in ieder geval tijdlagen. De Beesten is ook niet een science fiction roman te noemen.

2. Netflix presenteert de afleveringen wel voor iedereen op dezelfde volgorde 🙄 Dit had ik pas na drie afleveringen door. Shuffle dus vooral zelf expres de volgorde, volg niet klakkeloos het “next episode” knopje!