R.I.P. Verhalende podcasts in Nederland

Heb je nog een podcasttip? #58 door Randy Vermeulen

Hoi!

Mijn naam is Randy Vermeulen en ik neem deze nieuwsbrief een tijdje over van Lieven. Ik werk als freelance eindredacteur, dramaturg en producent. Voor de VPRO voerde ik eindredactie over series zoals El Tarangu, De Kasteelmoord en Bob. In de zomer van 2017 deed ik een onderzoeksstage bij het Amerikaanse Radiotopia, waar ik overmatig veel zweette. En samen met AudioCollectief SCHIK ben ik Slowpony begonnen, een Vlaams-Nederlands podcast productiehuis waarbinnen we ons eigen werk én dat van andere makers produceren. Daarnaast organiseren we workshops en coachen we makers.

De komende weken geef ik jullie een kijkje achter de schermen van de Nederlandse (verhalende) podcastwereld en probeer ik een antwoord te formuleren op de vragen: Bij wie ligt de verantwoordelijkheid voor een gezond en eerlijk klimaat voor makers om in te werken, en wat voor stappen kunnen we daar in zetten als audiosector?

Pas wel op: mijn bijdragen zullen wat langer zijn dan je van Lieven gewend bent…

De brandbrief in het Hilversumse Landhuis
Op 23 november 2020 schrijven 28 makers, producenten en eindredacteuren van verhalende¹ podcasts een brief aan het NPO-fonds. Ook ik ben een van de ondertekenaars. Het NPO-fonds is een van de weinige plekken in Nederland waar je terecht kan voor de financiering van verhalende podcasts (zie Lieven’s vorige nieuwsbrief). We schrijven het fonds over hoe de budgetten die beschikbaar zijn, geen recht doen aan de grote hoeveelheid tijd en energie die het maken van een verhalende podcast vaak vraagt. En hoe dat maakt dat we bij de NPO geen toekomst meer voor ons zien waarin we grote, ambitieuze en kwalitatieve verhalende producties als De man en de maan, De plantage van onze voorouders en Making an opera kunnen blijven maken.

We sturen onze brief naar het NPO-fonds, omdat dit fonds een grote rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van het medium in Nederland door podcasts in een vroeg stadium te omarmen. Zonder de steun van het fonds zouden succesvolle producties als El Tarangu niet zijn gemaakt. 

Maar: sinds 2019 heeft het NPO-fonds een maximum aan te vragen bedrag ingesteld, waardoor het naar ons idee onmogelijk wordt om makers eerlijk te betalen, zoals de fair practice code dat wel van omroepen, fondsen en producenten vraagt.

De oude situatie
Tot 2019 worden begrotingen bij het NPO-fonds — na een positief beoordeelde aanvraag — beoordeeld op basis van een inhoudelijke afweging door een controller (boekhouder) van het fonds. Er is geen financieel plafond per minuut, net zoals dat bij video niet zo is. Producties zoals El Tarangu (ontvangen bedrag van het NPO-fonds: €83.000), De plantage van mijn voorouders (€75.000), De man en de maan (€103.469) en Making an opera (€83.000) komen uit deze periode. 

Deze producties kunnen allemaal niet meer gemaakt kunnen worden onder de huidige regels van het NPO-fonds.

Zo schrijft o.a. Saar Slegers, maker van De man en de maan, in de brief:

“Bij het opstellen van de begroting van De Man en de Maan hebben we er alles aan gedaan om vooral niet teveel geld aan te vragen. We hebben ieders uren conservatief ingeschat en sommige posten gewoon maar geschrapt, zoals het potje 'onvoorzien'. Daar had ik achteraf spijt van. Want door verschillende beren op de weg heeft elk lid van het team (de eindredacteur, de producent, de componist en de sounddesigner en - niet in de laatste plaats - ikzelf) flink overgewerkt. De overuren namen we voor eigen rekening, uit liefde voor het project. Tegelijkertijd wil ik niet klagen: wij kregen 103 duizend euro voor 8 afleveringen toegekend en daardoor hebben we een mooie productie kunnen neerzetten. Onder de huidige subsidieregeling zou dat nooit gelukt zijn.”

Het nieuwe normaal?
Sinds 2019 is er een financieel plafond ingesteld van wat je maximaal kan aanvragen. Nu kan je voor een documentaire podcast per uiteindelijk geproduceerde minuut €450 aanvragen, tot een maximum van €65.000 (inclusief btw, zo gaat dat met subsidies). Voor sommige podcasts zal dit budget toereikend zijn, maar naar mijn idee vraagt ieder project een andere tijdsinvestering: één regel voor alle producties doet geen recht aan die grote verscheidenheid. En het werkt averechts als daardoor de meest ambitieuze plannen buiten de boot dreigen te vallen.

In de volgende nieuwsbrief ga ik verder in op de kosten die je maakt bij een verhalende podcast en geef ik inzicht in onze begrotingen. Maar voor nu is het goed om alvast te noemen dat podcasts zoals Bob of De plantage gemaakt worden door een (relatief) groot team, die daar vaak meer dan een jaar aan werken.

Zo schrijft AudioCollectief SCHIK:

“Een podcastserie bestaat voor ons uit losse hoogkwalitatieve documentaires, met ieder een eigen spanningsboog en een overkoepelende boog voor de gehele serie. Hier werken we maanden aan met drie personen (en een eindredacteur, producer, stagiair, componist, beeldmaker). Natuurlijk zijn er ook podcasts die goedkoper gemaakt worden. Maar juist de kwaliteit van onze series maken naar ons idee dat een groot publiek de weg weet te vinden naar onze podcasts. Toch krijgen we vaak te horen van de NPO dat het goedkoper moet kunnen, terwijl we El Tarangu voor een dagprijs van €230 hebben gemaakt. Er is een minimum aan aantal dagen nodig om een verhaal in al haar facetten en gelaagdheid op een hoogstaand kwalitatief niveau te vertellen.

Wij zijn de afgelopen periode tot de conclusie gekomen dat aanvragen bij het NPO-fonds voor ons bijzonder weinig duurzaam/min of meer onhaalbaar zijn geworden. Onder de regels die nu gelden kunnen wij eigenlijk geen grote serie meer maken.”

Ook Maartje Duin schrijft:

“De plantage van mijn voorouders is een zoektocht naar sporen van het slavernijverleden in twee families, dit vereiste zeer grondige research. D.m.v. literatuuronderzoek maakte ik me eerst vertrouwd met 400 jaar Nederlandse koloniale geschiedenis. Ik bezocht voorstellingen en debatavonden om mijn netwerk uit te breiden en mij te verhouden tot het maatschappelijk debat. Stamboom- en historisch onderzoek is zeer tijdrovend: als Alice in Wonderland verdween ik soms dagenlang in een konijnenhol tot ver in de 16e eeuw, om te concluderen dat dit tóch niet de interessantste voorouder was voor het verhaal. Ik bracht dagen door tussen priegelige geschriften in stoffige archieven.

De ambitie was om een podcast over het slavernijverleden te maken die open en onderzoekend van toon was en recht deed aan meerdere perspectieven. Elke grove montage kwam tot stand in nauw contact met creatief producent Eefje. Daarna volgde een feedbackronde van geïnterviewde en ‘co-creator’ Peggy Bouva en een drietal geschoolde makers van diverse achtergronden. Tenslotte ging de hermontage naar een zorgvuldig uitgekiend luisterpanel bestaande uit een historicus, een babyboomer, een radiomaker van kleur en een sociologe. Ook hun feedback werd gebundeld en verwerkt, en deze montage ging weer langs Eefje en Peggy. Werkweken van 80 uur waren in deze periode geen uitzondering. Bovendien bleek gaandeweg de montage dat het verhaal te omvangrijk was om in de begrote 7 + 1 afleveringen te vertellen. Voor hetzelfde geld hebben wij er 8 + 1 van gemaakt. 

Tenslotte kostte het heel veel tijd om het vertrouwen van zowel mijn familie als de familie van nazaten van tot slaafgemaakten te winnen. Luisteraars mailden dat ze hoorden hoeveel tijd, liefde en energie in de podcast zat.

Had het sneller of goedkoper gekund? Vast, maar niet met hetzelfde resultaat. 

De plantage van onze voorouders heeft mij doen inzien dat je dit soort arbeidsintensieve producties alleen kunt maken als je bereid bent om de concepten ‘uurtarief’ en ‘dagprijs’ volledig los te laten. Je zou ver onder het minimumloon uitkomen.” 

Praten in Hillywood
In 2021 vindt een gesprek hierover plaats met het NPO-fonds. Producent Eefje Blankevoort, maker Maartje Duin en ik reizen af naar Hilversum (aka Hillywood). We spreken over hoe de budgetten niet toereikend zijn en dat we het gevoel hebben dat er een verkeerd beeld is ontstaan bij de NPO en het NPO-fonds over wat er nodig is om een verhalende podcast te maken. Maar we spreken ook over dat de inhoudelijke lat van de commissies die de subsidieaanvragen voor podcasts beoordelen, te hoog ligt ten opzichte van de budgetten die beschikbaar zijn.

Sindsdien heeft het NPO-fonds enkele voorwaarden aangepast, waaronder de maximale lengte van een aflevering, en heeft zij een vergoeding vrijgemaakt voor het werken aan de verplichte proefopname voor een subsidieaanvraag. Ons grootste punt, het bijstellen van het maximaal aan te vragen budget voor documentaire podcasts, is echter niet veranderd. 

Iets waar we in het gesprek het niet over eens worden, is de hoeveelheid werk die het maken van een hoogwaardige verhalende podcast vraagt. Tijdens het gesprek voelt het alsof het NPO-fonds het beeld heeft dat wij (makers) degenen zijn die het te bont maken en dat we onze podcasts ook in (veel) minder uren zouden kunnen maken. Zo wordt tijdens het gesprek gesuggereerd dat de makers van De plantage van onze voorouders er voor hadden kunnen kiezen om minder uren in het project te steken, door de inhoud aan te passen aan het budget dat beschikbaar is. 

Ik ben het daar niet mee eens: ik denk dat die serie onder de huidige financiële kaders überhaupt niet gemaakt zou kunnen worden. Voor mij laat dit zien dat (ook) het NPO-fonds geen goed beeld heeft van hoeveel (voor)werk een serie als De plantage nodig heeft. 

Uiteindelijk draait dit deel van het gesprek denk ik om de vraag: hoe ver gaan de ambities voor een project en bij wie ligt de verantwoordelijkheid daarvoor? En wat het dan voor mij wrang maakt is dat er een groot contrast is tussen wat er in het gesprek met het NPO-fonds wordt gezegd over hoe je de inhoud dient aan te passen aan de beperkte budgetten die er zijn (kortom: maak het niet te gek!) en de hoge eisen die de commissies van het fonds stellen aan ingediende plannen. Naar mijn gevoel moeten we het wel ‘te gek’ maken, anders wordt een aanvraag niet gehonoreerd. Daarnaast is De plantage juist zo’n succes geworden vanwege de kwaliteit van de vertelling en de zorgvuldigheid waarmee Maartje, Peggy en hun team het verhaal gemaakt hebben. 

Is onze brief eerlijk?
Iets waar ik mee worstel bij het schrijven van deze nieuwsbrief is de vraag of het wel eerlijk is om onze vraag over eerlijke compensatie alleen maar bij het NPO-fonds neer te leggen. Het is denk ik niet eerlijk om het NPO-fonds als enige verantwoordelijk te maken voor de eerlijke financiering van verhalende podcasts.

Daarnaast investeert het fonds jaarlijks veel tijd en budget in talentontwikkeling en is het een betrokken speler in veel gesprekken die plaatsvinden over audio en de rol daarvan binnen de publieke omroep. Veel makers die de brief ondertekenen, zijn het fonds ook enorm erkentelijk voor haar steun en betrokkenheid.

Ook heeft het NPO-fonds maar een klein potje beschikbaar voor audio: het fonds heeft jaarlijks in totaal 16 miljoen te verdelen en 9,5 ton daarvan is gereserveerd voor audio, zowel voor audio drama als documentaire. Dat is een héél beperkt budget, zeker gezien de grote hoeveelheid ingediende aanvragen. Wanneer je het maximaal aan te vragen bedrag zou verhogen zou dat budget natuurlijk veel sneller opgaan. 

Je zou ook kunnen stellen dat het NPO-fonds niet de verantwoordelijkheid heeft om budgetten van podcasts 100% te ondersteunen – in principe kan een fonds aangeven dat zij maar tot een bepaalde hoogte een project ondersteunen, en dat het aan de makers is om aanvullende financiering te vinden als het project meer budget nodig heeft.

Ik denk dat ik die lijn wel kan volgen. Maar ik ervaar zelf ook dat de mogelijkheden voor aanvullende financiering voor podcasts zeer beperkt zijn, zeker voor een project dat een minder grote maatschappelijke relevantie heeft. En het NPO-fonds is een grote speler binnen het medialandschap, en daarmee komt natuurlijk ook een grote verantwoordelijkheid. #uncleBen 🕷

Een van de eerste stappen die we denk ik als sector moeten zetten, is het creëren van meer kennis over en erkenning van over voor de grote hoeveelheid werk die nodig is om een serie als Bob te maken. Dit zou dan met name moeten landen bij fondsen en omroepen, in het bastion Hilversum dus. Want door te ontkennen dat bij sommige projecten heel veel noodzakelijke tijd onbetaald blijft, maak je dat deel van het werk onzichtbaar en ontneem je makers ook de kans om op een andere manier daarvoor een tegemoetkoming te krijgen. Erkenning van deze tijd zou bijvoorbeeld ruimte kunnen geven aan een andere rechtenverdeling tussen omroep en maker (nu gaan doorgaans alle rechten naar de omroep). 

Wat nu?
Ik hoop met deze nieuwsbrief een gesprek te starten over hoe we tot een meer eerlijke situatie kunnen komen voor makers van verhalende documentaire podcasts. Bij wie ligt de verantwoordelijkheid voor een gezond klimaat voor makers? En wat kunnen we ondernemen als audiosector om daar stappen in te nemen? 

Dit is niet alleen de verantwoordelijkheid van het NPO-fonds, maar ook die van ons als makers – we moeten onze maakpraktijk blijven bevragen en dingen die we misschien eerder voor lief hebben genomen, proberen te veranderen. Idealiter zou in de toekomst het totaalbudget van het NPO-fonds anders verdeeld worden, maar gezien het NPO-fonds mogelijkerwijs verdwijnt zal daar voorlopig geen sprake van zijn. Dat laatste zou overigens definitief game over zijn voor grootschalige verhalende podcasts, alle makers die ik ken maken zich hier ernstig zorgen over!

In de volgende nieuwsbrieven probeer ik inzicht te geven in mijn ervaringen, zo laat ik in de volgende editie een begroting zien van een verhalende podcast. Mocht je specifieke vragen hebben waarvan je wil dat ik die meeneem in een volgende nieuwsbrief, hoor ik die graag! Ook ben ik benieuwd naar jullie ervaringen en visie op hetgeen ik in deze nieuwsbrief heb geschreven. Je kan mij mailen via vermeulen.randy@gmail.com

Met redigeerhulp van Jotte Den Dulk, Anna Beerstra & Lieven Heeremans

SERIE TIP VAN DE WEEK (#58)

Podcast: Waarom

Taal: Nederlands

Duur: 5 afleveringen van tussen de 25 en 35 minuten

Uitgekomen bij: VPRO

In 2019 maakte ik samen met Eva Moeraert de verhalende podcast Waarom, een serie over een fatale vriendschap in de jaren negentig. Eva onderzoekt in deze podcast waarom haar oude jeugdliefde Bjorn een einde aan zijn leven maakte. Ik ben nog steeds heel trots op de serie en gezien in 2021 het aantal jongeren dat door zelfdoding om het leven is gekomen enorm is gestegen, hopen Eva en ik de serie weer onder de aandacht te brengen. Ik ben benieuwd wat jullie van Waarom vinden.

De synopsis: In 1997 besluit de 18-jarige Bjorn om een einde aan zijn leven te maken. Dat doet hij samen met Tom, iemand van wie Bjorn’s vrienden nog nooit hebben gehoord. Eva Moeraert, de voormalige vriendin van Bjorn, gaat op zoek naar antwoorden. Waarom stapten deze twee jongens uit het leven? Waarom had nog niemand ooit gehoord van Tom? Wat voor rol speelde de metal en grunge-muziek waar Bjorn naar luisterde in deze keuze? En waarom zijn ouders en vrienden 20 jaar lang nooit op zoek gegaan naar antwoorden? Een vijfdelige podcast over vriendschap, onverwerkt verdriet en de donkere zijde van de jaren 90.

1. Het is belangrijk om hier een onderscheid te maken tussen verhalende en ‘chat’ podcasts. Bij verhalende podcasts denk ik aan series als S-Town, This American Life en De brand in het landhuis. In chat-podcasts gaan mensen met elkaar in gesprek in een studio-setting, denk bijvoorbeeld aan DAMN, HONEY en De Rudi & Freddy Show. Deze genres en hun maakproces zijn niet met elkaar te vergelijken, omdat ze fundamenteel van elkaar verschillen.