Luisteren naar wetenschap
Heb je nog een podcasttip #125 Hello? en Socziopod
De in 2022 overleden wetenschapsfilosoof Bruno Latour beschrijft in het boek Laboratory Life als een antropoloog hoe weten ‘geschapt’ wordt. Zo tekent hij een plattegrond van een laboratorium. Aan de input kant vindt je dieren, bacteriën, mailtjes en telefoontjes die het lab in gaan, die via petrischaaltjes en secretaresses naar de output kant gaan:“papers”. Zo’n abstractie van het wetenschappelijke proces laat tegelijkertijd zien hoe absurd dit is. En eigenlijk, dat ons beeld van de geniale eenzame wetenschapper tussen de boeken en instrumenten, nergens op slaat.
Toen de redactie mij vroeg om een gastcolumn te schrijven omtrent het thema van deze jubileumaflevering, luisteren naar wetenschap, dacht ik direct terug aan de enige ontmoeting die ik ooit met Latour had. Brak als een aap van een feestje de avond ervoor, toog ik in april 2015 met mijn toenmalige verkering en een vriend die ook Latour fan was helemaal af naar de Stadsschouwburg in Utrecht. Van het college dat daar gegeven werd snapte ik maar de helft en staat me nu alleen nog bij dat het heel veel over mushrooms ging. Toch vond daar voor mij, student in die tijd, wetenschap plaats.
Heel veel wetenschap, of in ieder geval kennisoverdracht ervan, vindt namelijk plaats in orale vorm. Dit gebeurt niet alleen in collegebanken, maar ook op conferenties en ook in programma’s waar veel tijd is voor wetenschap – zoals de afgelopen 15 jaar in Radio Swammerdam. Als podcastfanaat van het eerste uur maakte ik gretig gebruik van de mogelijkheden die deze technologie biedt. Het ging zelfs eens zo ver dat ik gedurende een semester een fascinatie ontwikkelde voor de filosoof Hubert Dreyfus, van wie ik in de inmiddels teloor gegane ‘iTunes U’ app een collegereeks vond die hij had gegeven aan een universiteit in Californië. Op de fiets naar college luisterde ik dus al colleges van docenten die lang met pensioen waren (en inmiddels helaas overleden).
De orale traditie in wetenschap wordt mijns inziens onderschat. Natuurlijk, het is makkelijker om dingen op te zoeken in bibliotheken. Getallen en grafieken werken nooit echt goed in audio en de woorden in een paper worden zwaar gewogen en ge-peer reviewd. Boeken worden geredigeerd en een college heeft vaak geen bibliografie of voetnoten. Maar boeken en papers zijn taai. Bovendien moeten ze subtiliteiten vaak in een beperkt aantal woorden samenvatten. Luisteren naar wetenschap biedt hiervoor een uitkomst. Zo luister ik ook al vanaf mijn studententijd naar de podcast Onder Mediadoctoren, waarin communicatiewetenschappers zich verwonderen over werkelijk ieder facet van de media en daarbij ongekend veel voorbeelden kunnen aanhalen – waar in tekst geen ruimte voor is.
Met mijn transcriptiesoftware heb ik vastgesteld dat een gemiddelde uitzending van Swammerdam qua woordenaantal allemaal makkelijk boven de 7000 woorden uitkomen: net zo veel als een gemiddeld geschreven wetenschappelijk artikel. Deze column van vijfhonderd woorden draag ik voor in ongeveer drie minuten. Je kan in een minuut gesproken tekst dus veel meer woorden kwijt dan in een pagina. Bovendien bieden de afleveringen van Swammerdam iets wat andere vormen van wetenschap niet bieden: context. Daarom luister ik ook liever naar de Stuk Rood Vlees podcast waar de politicologen zelf aan het woord komen, in plaats van naar de verslaggevers in NRC Haagse Zaken.
Als je wetenschappers de ruimte geeft om te vertellen over hun onderzoek en daarbij ook nog een paar slimme vragen stelt om het voor de luisteraar helder te krijgen, levert dat een product op dat misschien wel veel meer waard is dan een gedrukte tekst. De ruimte die een podcast biedt om zijpaden in te slaan en nuances aan te brengen vind je volgens mij in geen enkel ander medium. Bovendien kan je een podcast richten aan een gespecificeerde groep, bijvoorbeeld ingewijden – zoals studenten in een collegezaal dat ook zijn. Of je kan de luisteraar meenemen naar plekken met reportages en sound design, zoals mijn favoriete podcast Radiolab dat al 22 jaar doet. Gedreven wetenschappers horen praten over hun onderzoek werkt aanstekelijk: je hoort de emotie die ze beleven bij hun werk. En dat komt binnen.
Luisteren naar wetenschap herinnert ons eraan waar wetenschap écht plaatsvindt: in de interactie tussen mens en mens – of ze nu brak zijn of niet. Dus ik zou zeggen dat we de uitspraak ‘ik duik de boeken in’ vervangen door: ik zet een wetenschapspodcast op!
Met dank aan de redactie van Radio Swammerdam voor de uitnodiging en Sicco de Knecht voor het meelezen en mij herinneren aan Latour's laboratorium plattegrond. Luister hier de jubileum uitzending terug (mijn column begint op minuut 51:32) en luister hier naar de podcast van Sicco en co, die deze week weer zijn begonnen met Fris en vurig liedje!
AFLEVERING TIP VAN DE WEEK (#125)
Podcast: Radiolab
Aflevering: Hello?
Duur: 47 minuten
Uitgekomen op: 21 augustus 2014
Uitgekomen bij: WNYC
Genre: wetenschap, communicatie, documentaire
Nu we het toch over communicatie hebben, pak ik er even een classic Radiolab aflevering bij. Wat de redactie van Radiolab doet is storytelling truucjes toepassen op wetenschappelijke ontdekkingen. De ontdekkingen kunnen taai zijn, maar bijvoorbeeld door goede karakters te vinden, iets op het spel te zetten of een duidelijke arena te scheppen kan je een verhaal meer vormen naar hoe we dat kennen uit films.
In deze aflevering komen pogingen voorbij waarin mensen hebben geprobeerd met Dolfijnen te communiceren. Dat spreekt uiteraard tot de verbeelding, maar omdat het verhaal over taal gaat en door de microfoon mee te nemen op de onderzoeksboot (en zelfs onder water) heb je helemaal geen beeld nodig. De aflevering over aapje Lucy die ze onlangs publiceerden, is ook al zo'n tearjerker. Nu borrelt een vraag voor een andere keer op: waar eindigt wetenschapscommunicatie en begint entertainment?
SERIE TIP VAN DE WEEK (#125)
Podcast: Sociopod Podcast über Soziologie | Philosophie | Wissenschaft | Pädagogik
Duur: de show loopt al een tijdje en komt onregelmatig uit
Uitgekomen bij: onafhankelijk
Genre: wetenschap, talkshow, dialoog
Deze podcast werd me tien jaar geleden aangeraden door een komilionin toen ik in Berlijn studeerde. Ik was daar nogal veel onderweg (een uur naar de universiteit zowel op de fiets als met het OV), dus ik had zat tijd om te luisteren. Hoewel ik filosofie studeerde, had ik altijd wel interesse in sociologie. Met deze podcast kon ik me niet alleen daar in verdiepen, maar ook meteen nog meer Duits oefenen.
Wat fijn is aan deze podcast is dat het eigenlijk een college in gespreksvorm is tussen de twee professoren die de podcast maken: Herr Breitenbach en Dr. Ködel. Het voordeel is dat ze elkaar aanvullen en soms in discussie gaan, waardoor het gesprek echt de diepte in kan gaan. Ook praten ze extreem duidelijk Duits, maar hoor je toch ook menselijke interactie. Ze richten zich tot een soort van algemeen publiek, maar wel een dat hoogopgeleid is. Het is dus zeker niet voor iedereen, maar als je Duits verstaat, even scrollt door de afleveringen en een kiest waar je iets in herkent of interesse in hebt, verzeker je een verhelderende ervaring.
KLIKLINKJES
Een deelnemer van het programma Literair Podcasten is nadien op zoek gegaan naar hoe het nu eigenlijk zit met haar gebrek aan reuk door zichzelf te onderwerpen aan allerlei wetenschappelijke onderzoeken. Ik luisterde mee en gaf advies, luister naar het eindresultaat Reuk: het ondergeschoven zusje van de zintuigen.
Deze nieuwsbrief van Jade wees me op een leuke aflevering van Planet Money over de geschiedenis van licht, en eigenlijk ook van wetenschap en innovatie. Een classic stukje STS dus!
Podcastnieuwsbriever van het eerste uur Marco Raaphorst schreef een informatief stuk over luisteren met je ogen: hoe lees je de meters in je DAW?
De Soundbite podcast nieuwsbrief van Business Insider schrijft over hoe de budgetten van podcastseries in Amerika inmiddels meer dan gehalveerd zijn. Betekent dit dat we in een podcast winter terecht gaan komen?
Als je dit leest ben ik aan het werk op SheffDocFest, het documentaire festival alwaar ik een podcast programma presenteer.
RODDELHOEK
Afgelopen weekend zag ik ineens een bekende eindredacteur optreden op Oerol 🎺 Als ze niet naar binnen waren komen optreden door de regen, had ik het waarschijnlijk niet door gehad. Aanrader!