Schrijven met andermans woorden

Heb je nog een podcasttip #111 Echt Gebeurd en If Books Could Kill

Het duurde even voor ik weer tijd had om iets via deze nieuwsbrief te delen omdat ik de afgelopen weken naar een deadline van de komende Wie Wat Bewaart aflevering aan het toewerken was. Je kent misschien wel dat moment in het creatieve proces waar je vlak voor een soort doorbraak zit maar alles onmogelijk lijkt — voor wie het niet kent: het voelt ruk. Daar zat ik afgelopen week in. Samen met Horens collega Joost maakte ik een aflevering over het kunstwerk Overlight S04E02. De aflevering verschijnt pas over twee weken maar in deze nieuwsbrief deel ik een bevinding uit de werkwijze. Omdat het de tiende aflevering van de serie was (en de derde waar ik een van de makers was) probeerde ik namelijk eens iets nieuws.

Afgelopen juni was ik op de makersdag van het Oorzaken International Podcastfestival in de Brakke Grond. Daar woonde ik de keynote van hoofdgast Josh Baker bij. Deze innemende edoch vlotte bloke maakte een paar van de grootste podcasthits van de afgelopen paar jaar in het VK: I’m not a monster en The Shamima Begum story (beide verschenen in dezelfde feed bij de BBC). In zijn praatje gaf hij een inkijkje in zijn praktijk: van hoe hij met welke tools informatie verzamelt tot hoe hij scenes uitdenkt en daarmee scripts samenstelt. Los van dat iedereen die ik na afloop sprak helemaal weggeblazen was door deze man en zijn toewijding, vielen mij twee dingen op.

Ten eerste: Josh Baker is een regisseur/journalist/maker met een commerciële mindset. Als hij denkt dat hij een verhaal te pakken heeft, gaat hij bedenken hoe hij dat in zo veel mogelijk verschillende vormen kan uitbrengen. Naast een feature (90 minuten) documentaire bedenkt hij hoe dat hetzelfde verhaal óók een boek, tien artikelen voor de kant én een podcastserie kan worden. Hiervan dacht ik meteen: dit is slim, maar zal in Nederland heel moeilijk worden. Niet alleen is er gewoon veel minder geld beschikbaar voor elk van die dingen, als je het verhaal in eerste instantie als podcast uitbrengt zal het bij (NPO) omroepen niet lukken om je rechten los te wrikken. Waar deze eerste transmedia-benaderingswijze een reality check voor mij was, was de tweede inspiratie om eens iets anders aan te pakken in mijn maakproces.

Josh (ik mag Josh zeggen) schrijft namelijk het idee voor zijn verhaal al helemaal uit in een grote draft of scenario. Veel makers die ik ken stellen dat dat voor documentaire onmogelijk is: je weet immers niet wat je gaat ‘vangen’. Toch willen veel fondsen, niet in de laatste plaats het NPO-Fonds, al een zo volledig mogelijk uitgeschreven plan (per aflevering!) hebben voordat je een toekenning krijgt om op te nemen. Pas toen ik het scenario van Josh op het scherm zag dacht ik: ah, zo kan ik het ook! Hij schrijft namelijk gewoon het verhaal op zoals hij denkt dat het gaat lopen, om de mensen die erover gaan te overtuigen dat het echt een goed verhaal wordt. Dat het uiteindelijk heel anders kan gaan lopen, maakt blijkbaar niet zo veel uit.

En warempel: terwijl ik bezig was met de research voor de bovengenoemde aflevering popten er niet alleen interviewvragen op, maar verschenen er ook beelden van scenes in mijn hoofd. Die scenes heb ik vervolgens in een scenario-opzet voor de aflevering geschreven. Dat was niet alleen handig om te delen met mijn mede-makers, maar ook de opdrachtgever was er blij mee. Bovendien hielp het opschrijven met het verder uitdenken van het verhaal. Deze aanpak leek een wondermiddel!

Totdat we aan de slag gingen en tegen allerlei problemen aanliepen, oftewel de werkelijkheid. Naast dat het niet super gemakkelijk was om met alle betrokkenen af te spreken (zelfs COVID kwam weer eens om de hoek kijken!) was het grootste probleem dat het voor ons als makers voor het eerst in de serie niet lukte om het kunstwerk zelf te bekijken. Nogal een probleem, omdat de serie je belooft mee te nemen naar de plekken waar de kunstwerken vertoeven. Dat scenario lag dus al lang en breed verscheurd in de papierbak toen ik twee weken geleden begon met monteren.

Het was natuurlijk niet totaal zinloos om een scenario of storyboard te ontwikkelen. Josh liet zien dat ze van het daadwerkelijke script van een aflevering (d.w.z. na de opnames, als de voice-overs worden geschreven) soms wel 28 versies maken! Maar wat in het scenario staat komt niet in de aflevering, omdat het scenario in meer een ideaalbeeld was: in feite een fictie. Op die manier kan je inderdaad mensen (eindredacteuren, commissies, opdrachtgevers) overtuigen die een bepaald idee hebben over hoe iets moet zijn. Maar als de razor tool bij het wavje komt, moet je het uiteindelijk toch doen met wat je opgenomen hebt. In audio misschien wel preciezer dan in tekst of beeld, omdat je bijvoorbeeld meteen hoort als iets raar geknipt is en je geen b-rolll kan gebruiken. Toen ik twee avonden door aan het monteren was merkte ik weer wat Dennis het weekend daarvoor nog had gezegd over non-fictie audio in de introductiecursus van literair podcasten: je schrijft met andermans woorden.

AFLEVERING TIP VAN DE WEEK

Podcast: Echt gebeurd

Aflevering: 416 Dromen: Martijn Winkler

Duur: een ongemakkelijk kwartier

Uitgekomen op: 20 juli 2023

Uitgekomen bij: begonnen een van de eerste grote onafhankelijke Nederlandse podcasts, maar ze horen inmiddels bij Dag en Nacht

Genre: live opgenomen storytelling, kort format

Iedere luisteraar van Echt Gebeurd weet: hun afleveringen staan garant voor een goed verhaal. Doorgewinterde luisteraars weten dat je Echt Gebeurd afleveringen hebt, en Echt Gebeurd afleveringen — nog los van de puberdagboeken want die zijn altijd goud. Denk bijvoorbeeld aan die van Hiske Versprille over kazu marzu. Of, en deze tipte mijn vriend Hay laatst, deze aflevering over tweede kansen. Er is er ook een over een hulpsinterklaas in het concertgebouw, ik was er live bij toen dat verteld werd in Toomler dus ik weet niet of die nu ook als podcast gepubliceerd is. Maar verhaal van Martijn Winkler hoort zeker tot mijn top-drie Echt Gebeurd afleveringen.

Los van dat Martijn iets ludieks doet voor een vriend die 18 wordt, ga ik er niets over zeggen. Behalve dan dat mijn vriendin die naast mij in de auto zat vlak voor het hoogtepunt zei: “zet hem stop, ik kan het niet meer aan van plaatsvervangende schaamte!”. Zenuwinzinking bijna gegarandeerd dus!

SERIE TIP VAN DE WEEK

Podcast: If books could kill

Uitgekomen: begonnen in november 2022, verschijnt iedere twee weken

Duur: tussen de 40 en 50 minuten per aflevering

Uitgekomen bij: onafhankelijk. Hosts: Peter Shamshiri en Michael Hobbes

Genre: recap show, talkshow

Oké strikt genomen is dit niet een serie, maar gewoon een podcast. Het format is simpel en goed samengevat in hun podcastbeschrijving: “The airport bestsellers that captured our hearts and ruined our minds.” Iedere aflevering bespreken ze een bestseller of een classic. Het begint doorgaans respectvol maar eindigt in een soort ‘rant meets roast’. De grap is tweeledig: enerzijds hoeven de makers niet grappig te doen om het toch te roasten omdat de boeken zo slecht zijn, anderzijds is het de perfecte manier om een boek waarvan je denkt ‘ohja dat moet ik misschien lezen’ lekker over te slaan. Een soort recap show dus, maar dan van iets wat je niet hoeft te zien.

Het werkt voor mij trouwens wel alleen met boeken die ik wel ken maar dus niet gelezen heb. Bijvoorbeeld Freakonomics, Outliers en zeker The Four Hour Workweek.

Hartelijk dank deze week aan Wouter voor het redigeren van het bovenstaande. Jullie mogen hem feliciteren want hij presenteert komende maand zijn eerste live transitie-podcast in theater Walhalla in Rotterdam!

💥 Kliklinkjes

• Er zijn allemaal ontwikkelingen bij radiostation WNYC, bekend van onder meer Radiolab, Dolly Partons America en Death Sex and Money. Lang verhaal kort: broadcast heeft meer bereik en daarom gaan ze zich minder richten op podcasts. Vooral limited run series worden geschrapt, en zelfs de toekomst van Death Sex and Money is onduidelijk.

• Mocht je nooit voetnoten lezen: Marco schreef een recap van de bijeenkomst die we met de Dutch Directors Guild hadden op 28 september.

• Martijn Winkler is trouwens voorzitter van de audiotak van de Dutch Directors Guild. Als audiomaker onder de 35 word je al lid voor maar €50 per jaar (daarboven €100).

• Volgende maand geven Michiel van de Weerthof en Marjolein Knol de workshop Storytelling en Sound Design, in persoon in Utrecht bij de Podcastakademie. Als ik kon zou ik meedoen maar ik ga al naar…

• … het DS Podcastfestival, waarvan het blokkenschema online staat

• Voor in de agenda: 17 november zijn Bryan Reed en Hamza Syed van de on(na)volgbare podcast The Trojan Horse Affair in De Rode Hoed in Amsterdam

• DRIFT (eerder bekend als De Merel uit de Machine, het generatieve podcastproject) dat ik met Hay Kranen en Nienke Broeren-Huitinga ontwikkel is geselecteerd voor het IDFA DocLab Forum!

• Ik was te gast in de eerste aflevering van het laatste seizoen (!!) van Geeky Dingen over Ahsoka

Roddelhoek
Een podcast die ik al eens getipt heb in deze nieuwsbrief verdwijnt achter de betaalmuur van Podimo. Is daarmee de impact van deze nieuwsbrief wederom bewezen?

Bedankhoek
Dank aan Geert voor een donatie na de vorige nieuwsbrief! Vond je deze editie iets waard? Doneer dan hier.