Het dogma van het persoonlijke verhaal
Heb je nog een podcasttip #5 - 5 februari 2021
Hallo persoonlijke luisteraar,
Al 120 subscribers: wat leuk! Als je nog niet geabonneerd bent, doe dat dan hier:
Februari is een mooie, vierkante maand. Daarom heb ik bedacht om een thema te geven aan de edities deze maand. Er heersen nogal wat ideeën over het medium podcast, waar ik als luisteraar en maker aan twijfel. Deze nieuwsbrief geeft mij een mooi podium om onderbouwd tegen die ideeën in te gaan. Tot het einde van de maand volgt iedere week een dogma over podcasts, dat wat mij betreft een misverstand is. In deze eerste week: podcasts zijn hét medium voor persoonlijke verhalen.
Als iemand mij een pistool op het hoofd hield en zou dreigen: “de oorsprong van het idee dat podcasts geschikt zijn voor persoonlijke verhalen - of je leven!”, zou ik zeggen: Startup! Van die podcast tipte ik vorige week het vierde seizoen, maar het begon allemaal als een documentaireserie over het inmiddels toonaangevende Gimlet Media.
Voor degenen die het gemist hebben: Gimlet Media werd twee jaar geleden gekocht door Spotify voor 230 miljoen dollar. Voor degene met het pistool tegen mijn hoofd: dit betekende een nieuwe fase in de (Amerikaanse) podcastindustrie, waarin er ineens veel geld werd betaald voor overnames van podcastproductiehuizen en hun producties als intellectueel eigendom. Het verhaal van Gimlet, een terugkerend onderwerp in de Startup-podcast, kan dus gezien worden als een coming of age story van de recente boom van het podcastmedium.
Wat deze serie zo pakkend maakt, is dat je de oprichter van het bedrijf, Alex Blumberg, vanaf het allereerste begin volgt bij de start van zijn bedrijf. Je hoort opnames van zijn gefaalde pitches bij tech-investors, hoe hij zijn co-founder Matt Lieber vindt en hoe de naam tot stand komt. In mijn oren is het bedrijf slechts het decor en is het hoofdonderwerp de persoonlijke twijfels en problemen van de oprichter.
Blumberg speelt de hoofdrol in zijn eigen podcast. Dit komt in het een na laatste seizoen tot een apotheose als de spanningen in het bedrijf zo hoog oplopen dat de co-founders in relatietherapie gaan. Uiteraard wordt dan alles op zijn Freudiaans - of moet ik zeggen: Pereliaans? - teruggepschyologiseerd naar de relatie met de ouders. Met een huilende hoofdpersoon als gevolg. Op dat moment haakte ikzelf af, gelukkig gaat het laatste seizoen over de eerder genoemde overname door Spotify.
Het verhaal wordt meeslepend, omdat je als luisteraar de stem en twijfels van de hoofdpersoon letterlijk op je kop hebt, waardoor je je goed met de hoofdpersoon kunt identificeren. Tegelijkertijd is Blumberg een geprivilegieerde rot in het vak (opgeleid bij This American Life, groot geworden met Planet Money) en een meesterdocumentairemaker die volledige controle houdt over het verhaal, en dus weet hoe hij zijn publiek moet bespelen.
Volgens mij is deze show dus van grote invloed geweest op het idee dat in podcasts het persoonlijke verhaal van de maker centraal stellen een goede podcast oplevert. In het Nederlands zie je dit terug in producties als De brand in het landhuis en Tante Jos. De makers zijn hier geen journalisten die een onderwerp met enige afstand (denk ‘journalistieke objectiviteit’) benaderen maar juist hun persoonlijke bespiegelingen centraal stellen in het verhaal, en ze zichzelf zo in het verhaal schrijven.
Dit idee was op een gegeven moment zo ver doorgedrongen in Hilversum dat ik begin 2020 Audiocollectief Schik op een podium hoorde vertellen hoe hun producent bij de VPRO (hoi Randy🙈) erop aanstuurde om hun twijfels als makers van de podcast El Tarangu in het verhaal te verweven. Dit leidde ertoe dat er in de middelste afleveringen van de serie een zijpad wordt genomen naar een herinnering aan een gezamenlijke schoolgenoot. Dit voelde geforceerd aan, niet alleen voor mij als luisteraar maar dus ook voor de makers, zo gaven ze toe in het gesprek. Dat kwam omdat het eigenlijke onderwerp, een wielrenlegende, ver van de makers af stond.
Het persoonlijke verhaal is dus niet karakteristiek voor het podcastmedium, maar simpelweg een storytelling techniek. Gelukkig lijkt het dogma in de storytelling hoek inmiddels een beetje weggeëbt, of zijn er makers die er méér mee doen dan een persoonlijk verhaal vertellen. De Plantage van Onze Voorouders bijvoorbeeld, begint vanuit een persoonlijke ervaring van maker Maartje Duin, maar gaat uiteindelijk over een gedeelde familiegeschiedenis. Bovendien staat het in het kader van een ultiem, en in de tijd dat het werd uitgebracht ook hyper-actueel door de BLM protesten, onderwerp: het Nederlandse slavernijverleden. Het persoonlijke verhaal raakt aan het fenomeen ego-documentaire, maar is niet helemaal hetzelfde. Hier ben ik van plan in een latere editie meer over te schrijven.
Nu ik mijn vraagtekens heb gesteld bij een heersend idee (commentaar) en het heb teruggebracht naar wat voor mij de onderliggende motivatie is (namelijk een storytelling techniek of trope) is het mijn taak om een positief alternatief voor te stellen.* Het is dus tijd voor de tips! Uiteraard zijn dit tips waarin persoonlijke verhalen wél uitmuntend verteld worden.
AFLEVERING TIP VAN DE WEEK (#5)
Podcast: Song Exploder
Taal: Engels
Aflevering titel: EPISODE 201: HAIM Summer Girl
Duur: 25 minuten
Uitgeverij: Radiotopia (maker: Hrshikesh Hirway)
Genre en keywords: muziek, pop, persoonlijk verhaal, kanker, behind the scenes, Bono, Paul Thomas Anderson
Van deze podcast ben ik al jaren fan. In mijn log tref ik 19 geluisterde afleveringen, maar ik trek veel vaker mijn Song Exploder t-shirt aan als ware het een band. Het concept is simpel maar o zo doeltreffend: neem een bekend nummer, trek daarvan de master file (alle instrumentatielagen) uit elkaar en laat de artiest uitleggen hoe de individuele elementen tot stand zijn gekomen. Maak daar een mooi verhaal van, laat aan het einde het hele nummer horen en je hebt gegarandeerd een climax.
Het werkt uiteraard het beste voor muziek die je zelf ook leuk vindt, maar ik heb er ook aan aantal artiesten door ontdekt. Deze band die volledig bezet wordt door vrouwen kende ik al, het nummer nog niet. Het is ontstaan in een moeilijke periode voor de band, omdat een van hun partners met kanker gediagnosticeerd werd. Een zeer persoonlijk verhaal dus, gelukkig overleeft hij het. Leuker is hoe je hoort waar de muzikale invloeden vandaan komen, hoe Bono tevergeefs een line probeerde te zingen in het nummer en hoe filmregisseur Paul Thomas Anderson een videoclip maakte en ook bijdroeg aan de lyrics. Behind the scenes met veel onverwachte twists én een lekker nummertje: veeg mij maar op.
Antitip: er zijn het afgelopen jaar een aantal Song Exploder-afleveringen voor Netflix geproduceerd met bekende artiesten als Alicia Keys en REM. Het werkt niet voor mij: de visuals zijn cheesy en de cinomatografische treatment is nogal soft. Dat bewijst maar weer eens dat beeld niet altijd alles beter maakt.
SERIE TIP VAN DE WEEK (#5)
Podcast: Goodbye to all this
Taal: Engels
Duur: 12 afleveringen van om en nabij een half uur
Uitgeverij: BBC World service (productie: Falling Tree)
Genre en keywords: persoonlijk verhaal, kanker, rouw, dagboek, weduwnaarschap, monoloog
Deze podcast deed iets met me wat ik tot nu toe nog nooit heb gehad: een traantje laten. Toen ik dat navroeg bij anderen die deze podcast hebben geluisterd bleek ik daarin een uitzondering, veel mensen huilen blijkbaar vrij vaak bij podcasts.
Dit verhaal wordt verteld door de Australische schrijfster Sophie Townsend die haar man een aantal jaar geleden verloor aan kanker. Heftig onderwerp, en het is bizar hoe het verhaal je in haar schoenen plaatst en laat meelijden.
Twee en een half jaar geleden verloor ik plotseling een tante. Daarbij probeerde ik mij het onvoorstelbare voor te stellen voor mijn nichtjes en oom, maar dat bleef onvoorstelbaar. Deze podcast heeft het inzichtelijk gemaakt. Het knappe is dat het eigenlijk een voorgelezen monoloog is, met heel minimale sounddesign. Desondanks stond ik naast de hoofdpersoon terwijl ze op de begrafenis iets voordroeg, was ik blij voor haar toen ze dacht een nieuwe liefde gevonden te hebben en gniffelde ik over het opgroeien van de puberdochters.
Dat is de tweede kracht van deze podcast: het grootste gedeelte gaat niet over de weg naar het overlijden van haar partner, maar over de lijdensweg die daarna nog jaren doorgaat. Een uniek audiostuk, en zoveel beter dan films over mensen met kanker. Dat kan komen doordat het is geproduceerd door Eleanor McDowall, een gerenommeerd maker uit het Verenigd Koninkrijk.
Tip: deze podcast deed nog iets anders met me, ze paste mijn luistergedrag aan. Omdat het zo’n zwaar onderwerp is, heb ik de afleveringen gefaseerd geluisterd: maximaal 1 per dag. Dat zorgde dat ik het beter kon verwerken, maar misschien ook dat het langer bleef hangen.
Voor volgende week heb ik heb een aantal ideeën omtrent podcast-misverstanden, maar ik sta ook nog open voor jullie suggesties! Je kan gewoon op reply klikken in deze mail of me vinden op twitter.
Aju paraplu!
Lieven
Kliklinkjes:
Ook deze week weer dank aan Sharon voor het redigeren! Ze publiceerde zelf afgelopen week een leuk stuk over eenzaamheid door De Corona.
Een leuke nieuwsbrief die ik lees over de podcastindustrie is I Hear Things van Tom Websiter. Hij werkt bij een Amerikaans media-publieksonderzoeksbureau en schrijft daarom dingen die doorgaans ergens op gebaseerd zijn.
Een voorbeeld waar beeld wél iets toevoegt bij audio is deze geinige website. Die komt ook uit een leuke nieuwsbrief, namelijk 82% van Reinier.
*Hiermee probeer ik mijn criticsm om te zetten in een crititque. Een wat complexe gedachte om zomaar uit te leggen. Het komt er op neer dat je niet alleen maar iets afzeikt of negatieve punten opsomt, maar ook de taak hebt om een positief alternatief voor te stellen. Ik schreef in 2016 voor mijn master Media & Performance een paper over het idee van Critique met een kapitale C, je kan het hier lezen. In mijn optiek ontbreekt dit soort kritiek in de hedendaagse Nederlandse podcastscene, maar daar ga ik later nog wel een nieuwsbrief of twee aan wijden ;-)